Brexit in blessuretijd na derde ‘No’ tegen Mays akkoord

Meteen na de stemming maakte Brussel bekend dat er op 10 april een extra top komt om te bepalen wat er moet gebeuren. Aanstaande maandag, nu al Manic Monday genoemd, stemt het Lagerhuis wederom over brexitalternatieven, zoals lidmaatschap van de douane-unie of een tweede referendum. Wanneer Lagerhuisleden kiezen voor een douane-unie, een optie die het Ierse probleem oplost, zou May overwegen om haar akkoord voor de vierde keer in stemming te brengen. Als een soort play-off kunnen de afgevaardigden dan uit deze twee laatst overgebleven opties kiezen.

“Ik ben bang dat we het einde van het proces in dit huis bereiken”, had de premier na de stemming gezegd, de schuld van de afwijzing bij het rebelse parlement leggend. Maar ze putte hoop uit het feit dat het verlies kleiner was dan voorheen. Nadat haar akkoord in januari met een verschil van 220 stemmen werd verworpen en begin maart met 149, daar was de marge nu 58. Het weerhield oppositieleider Jeremy Corbyn (Labour) er niet van haar aftreden te eisen, een eis die niet alleen werd herhaald door de Schotse leider Ian Blackford maar ook door Steve Baker, een van de strategen achter de brexit.

De derde stemming ging alleen over de scheidingsvoorwaarden en niet over de politieke verklaring (oftewel de toekomstige omgangsregeling met de EU). Door deze twee onderdelen uit elkaar te trekken, wist de regering de hindernis die John Bercow had opgeworpen te omzeilen. De Lagerhuisvoorzitter had immers bepaald dat de afgevaardigden niet twee keer over dezelfde motie kunnen stemmen. Met dit trucje hoopte de regering ook Labour te verleiden. De oppositie koestert namelijk vooral bezwaar tegen de toekomstige brexitkoers, maar vreest tevens een radicalere lijn als een echte brexiteer zijn intrek neemt in 10 Downing Street.

Mays opvolging speelde een grote rol bij deze derde ‘meaningful vote’, acht uur voor de eigenlijke brexitdeadline. Met zijn oog op 10 Downing Street gericht ging voormalig brexitminister Dominic Raab overstag, ook al vindt hij de overeenkomst waarmee May akkoord was gegaan slechter dan het huidige EU-lidmaatschap. Lagerhuisleden zagen hoe Boris Johnson en Jacob Rees-Mogg gebroederlijk de Aye-lobby binnenliepen, de stemkamer voor de voorstanders. De Noord-Ierse DUP, die liever geen brexit heeft dan het opbreken van het VK, voelde zich verraden door haar brexitbroeders.

Baldrick

Brexiteers met minder politieke ambities bleven volharden in hun verzet. Oud-landbouwminister Owen Paterson verklaarde zijn ‘integriteit en reputatie’ niet te willen verliezen. Een dag eerder had brexiteer Mark Francois, de Baldrick naast Blackadder Rees-Mogg, gezegd zichzelf liever in de mond te schieten dan de deal te steunen. Uiteindelijk waren er nog altijd 34 tory’s tegen. Zij kunnen op sympathie rekenen van de duizenden pro-brexitdemonstranten die zich op het parlementsplein hadden verzameld. Remainers was aangeraden vandaag weg te blijven.

“Wat is onze stem nog waard? Waarom zou ik nog belasting betalen?”, vroeg demonstrant Andy zich af, een dertiger die uit Nottingham was overgekomen. “Het is tijd voor burgerlijke ongehoorzaamheid”, zegt hij, wijzend op zijn T-shirt met de tekst ‘Magna Carta. Article 61. Lawful dissent’. Nigel Farage beloofde met zijn nieuwe partij, de Brexit Party, ‘een politieke revolutie’ te veroorzaken om de brexit ‘te redden’. In een van de ochtendkranten had een lezer uit Beeford, Yorkshire, zich afgevraagd “waar de Official Monster Raving Loony Party is wanneer je haar nodig hebt”.

Principiële brexiteers hopen dat het Verenigd Koninkrijk de EU op 12 april, of enkele weken later, zonder akkoord verlaat, wat volgens deskundigen, ministers en het bedrijfsleven rampzalig is. Brussel heeft laten weten dat dit nu het meest waarschijnlijke scenario is. De Europese Commissie heeft gezegd volledig voorbereid te zijn op deze situatie, maar Business Europe, een overkoepelend orgaan van werkgeversorganisaties, heeft Brussel in een brandbrief laten weten dat de ‘no deal’-plannen van de EU ‘tekortschieten in wat nodig is om grote ontwrichtingen te beperken’.

Kans op lang uitstel

Omdat geen van beide partijen belang bij heeft bij een chaotisch vertrek blijft de kans aanwezig op lang uitstel. Tegenover de ambassadeurs van de lidstaten had EU-onderhandelaar Michel Barnier donderdagavond laten weten dat Brussel daar wel harde voorwaarden aan zal stellen, met andere woorden: de EU takes back control. Vooral de Fransen zien niets in uitstel zonder concrete redenen. Vraag is wat Brussel zal doen wanneer May naar de koningin gaat om het ontslag van haar regering in te dienen, waarna er verkiezingen volgen, een kans die steeds groter wordt.

Binnen het kabinet heerst onderwijl de radeloosheid. Gevraagd waarom de belegerde premier haar deal tegen beter weten weer in stemming bracht, had een minister deze woorden geuit tegen BBC-verslaggever Nicholas Watt: “Fuck knows. Het kan me niet meer schelen. Het lijken daar wel levende doden.”