Boris Johnson wint vertrouwensstemming en redt zijn premierschap, maar de vraag is: voor hoelang?

Deze overwinning bij de vertrouwensstemming betekent niet het einde van het verhaal. Integendeel. Het verleden heeft geleerd dat gewonnen stemmingen diepe wonden kunnen slaan. Margaret Thatcher won eind 1990 een vertrouwensstemming, maar de deze zege was zo krap dat een paar dagen later alsnog, met tranen, afscheid nam van een premierschap dat elf jaar had geduurd. Theresa May won drie jaar terug ook een No Confidence-stemming, met 200 tegen 117, om nog geen zes maanden later alsnog haar vertrek aan te kondigen. Of Johnson, haar nemesis, de eer een zichzelf houdt, valt te bezien. Hij is vastbesloten om te blijven doorvechten als premier.

Johnsons positie was al precair toen eind vorig jaar de eerste berichten verschenen over de feestcultuur op Downing Street terwijl de rest van de natie in lockdown zat. Begin dit jaar gingen er al tientallen brieven naar fractieleider Graham Brady, maar de opstand verstomde toen Rusland Oekraïne binnenviel. Na de publicatie van het Sue Gray-rapport over Partygate, waarin Johnson verantwoordelijk werd gehouden, laaide de discussie weer op. Voor de jubileumoptocht voor Elizabeth II, zondag, kreeg de premier te horen dat de 54 brieven – 15 procent van de fractie –, die nodig zijn voor een vertrouwensstemming binnen waren.

Meerdere Conservatieve kamerleden hadden tijdens de feestelijkheden in hun kiesdistricten gemerkt dat er nog veel onvrede leeft over het negeren van de lockdownregels en het daaropvolgend gedraai hierover. Het hielp niet dat de koningin de afgelopen vier dagen in het middelpunt van de publieke belangstelling stond; de hoogbejaarde Elizabeth, die door Johnsons restricties geen waardig afscheid kon nemen van de man met wie ze 73 jaar getrouwd was. Het beeld van de eenzaam rouwende vorstin staat haaks op de foto’s van de gezellige taferelen in de ambtswoning: de kaasplankjes, de Abba-muziek, de rolkoffers vol met alcoholische drankjes.

Boe-geroep

Een veeg teken voor Johnson was het boegeroep dat vrijdag klonk toen Johnson met zijn vrouw Carrie St Paul’s Cathedral betrad om de dienst voor de jubilerende koningin bij te wonen. De boeroepers waren geen linkse activisten, maar koningsgezinde Britten, het thuispubliek van de Conservatieven. Bij die dienst las hij een stuk voor uit de Filippenzen over de waarde van het spreken van de waarheid, een bijbeltekst die was uitgezocht door het Paleis. Naar verluid is de koningin niet onder de indruk van haar veertiende premier, wiens ambtswoning maandag, op de dag des oordeels, nog steeds was versierd met koninklijke vlaggetjes.

Na het uitzitten van de koninklijke parade kwam ‘Team Boris’ voor spoedoverleg bijeen. De premier besloot fractieleider Brady te vragen om de stemming zo snel mogelijk te houden, om aan te geven dat hij wil doorgaan met de orde van de dag: na Get Brexit Done was het dit keer Get the Vote Done. Besloten werd om later deze week enkele grote beleidsvoorstellen te doen. Zo willen de Conservatieven Britten die in sociale huurwoningen wonen het recht geven hun huis te kopen, een thatcheriaans idee. Johnsons tegenstanders hebben al gedreigd om tegen elk voorstel van de regering te stemmen, totdat de premier is afgetreden.

Ruzie bij Conservatieven

Bij het verdedigen van hun leider wezen medestanders van Johnson erop dat hij het op de grote dossiers prima heeft gedaan: hij heeft de brexit doorgevoerd, Engeland dankzij het vaccinatiesucces als eerste land geopend tijdens de coronacrisis en zich opgeworpen als de beste partner van de Oekraïense leider Volodymyr Zelensky. Dat Johnson niet altijd de waarheid spreekt, een staathuishouding van Jan Steen voert en problemen heeft met integriteit, nemen zijn fans voor lief. Binnen de partij bestaat echter de vrees dat deze zwakten de Conservatieve Partij, de ‘natuurlijke regeringspartij’, onherstelbare schade toebrengt.

De leiderschapscrisis veroorzaakt interne ruzies. Dat bleek nadat Jeremy Hunt, die de strijd om het leiderschap in 2019 verloor, had verklaard tegen Johnson te zullen stemmen. Het leidde tot een ongeëvenaarde tegenaanval van minister van Cultuur, Media en Sport Nadine Dorries, de trouwste aanhanger van Johnson in het kabinet. Ze openbaarde via Twitter dat Hunt, een oud-minister van Volksgezondheid, tijdens de coronacrisis tegenover haar plannen had geopperd om het virus op de Chinese wijze te bestrijden, compleet met het opsluiten van besmette burgers in speciale kampementen.

Hunt loert op het premierschap. Over andere kandidaten voor het leiderschap wordt druk gespeculeerd. Minister van Financiën Rishi Sunak werd altijd gezien als favoriet, maar hij heeft schade opgelopen door de belastingperikelen van zijn echtgenote. Sowieso komen zijn weelde, en die van van zijn vrouw, slecht van pas in deze krappe tijden. Zijn collega van Buitenlandse Zaken Liz Truss wil dolgraag, maar wordt door collega’s gezien als een lichtgewicht. Een outsider is minister van Defensie Ben Wallace, een gedegen en ervaren politicus, die een prominente rol vervult bij de Oekraïne-crisis. Wallace was jarenlang Johnsons mentor.

Tussentijdse verkiezingen

In de loop van maandag namen de overlevingskansen van Johnson wat toe toen bekend werd dat de leden van de Conservatieve Partij, die Johnson drie jaar geleden met een flinke meerderheid hadden gekozen, willen dat de premier, die over twee weken zijn 58ste verjaardag viert, aanblijft. Een voordeel voor een zittende premier is normaal gesproken de steun van alle fractieleden die functies binnen de regering vervullen. De volgende test voor Johnson zijn de twee tussentijdse verkiezingen, later deze maand. Dan moet blijken of hij nog steeds dat stembuskanon van weleer is. Zo niet, dan is hij niet meer nuttig voor de Conservatieven.