Blijft de oorlog beperkt tot Oekraïne? ‘Russische agenda lijkt steeds meer aan te sturen op een systeemcrisis’

Wil Rusland ook voorbij de Oekraïense grenzen oorlog voeren? Moldavië voelt de bui hangen, en ook het Zweedse luchtruim kreeg dit weekend opvallend bezoek. ‘Alleen al door die dreiging boekt Rusland winst in de Donbas-regio.’

In het oosten en zuidoosten van Oekraïne draait de oorlogsmachine op volle toeren, maar de afgelopen week leek het gewoel zich ook buiten de landsgrenzen te manifesteren. Vooral in Moldavië liepen de gemoederen hoog op in de regio Transnistrië, een pro-Russische republiek die tussen de rivier Dnjestr en de Oekraïense grens gekneld zit en waar zo’n 1.500 Russische ‘vredestroepen’ zijn ontplooid. Bij een reeks aanslagen werden onder meer twee zendmasten, gebruikt als doorgeefluik voor radiozenders in het Russisch, en een legerdepot met munitie uit de Sovjet-tijd geraakt.

Duidelijkheid over de daders is er voorlopig niet. De vrees leeft echter dat Moldavië zo mee in het conflict wordt gesleept via een zogenaamde false flag-operatie, waarbij pro-Russische groeperingen een alibi creëren voor openlijke agressie. Zeker omdat een belangrijke Russische bevelhebber, Roestam Minnekajev, de week voordien stelde dat Rusland op termijn naar volledige controle over Zuid-Oekraïne streeft, onder meer om een landcorridor naar Transnistrië te creëren.

Volgens professor internationale betrekkingen David Criekemans (UAntwerpen) strookt dat gebied met “de wensdroom van een Nieuw-Rusland, zoals Catharina de Grote dat eind achttiende eeuw al toevoegde aan het rijk”. Volgens Minnekajev is er in de regio bovendien sprake van “onderdrukking van de Russischtalige bevolking”. Zo lijkt het wel een echo van de Russische beweegredenen om Oekraïne binnen te vallen, die versterkt wordt nu Moldavië haar neutrale koers laat varen en via een aanvraag voor EU-lidmaatschap tegen het Westen aanschurkt.

Is de dreiging daarom reëel? Alleszins niet meteen, zegt Criekemans. “Een van de lessen van de voorbije weken is toch dat de Russen een te lang front niet kunnen realiseren, vooral met betrekking tot de aanvoerlijnen.” Bovendien impliceert zo’n corridor dat Oekraïne voeling met de Zwarte Zee verliest, iets wat het Westen volgens Criekemans “te allen prijze zal willen vermijden” uit economische overwegingen.

De focus zal sowieso de komende weken op de Donbas-regio blijven, daar is ook oud-legerkolonel Roger Housen van overtuigd. “Vanuit militair oogpunt is het op dit moment onmogelijk om het front uit te breiden. Een heroriëntatie op termijn sluit ik niet uit, al zal het Westen dan nog veel sneller reageren. Er zijn NAVO-troepen, waaronder Belgische, ontplooid langs de grens met Roemenië.”

Destabiliseren

Toch zit er kracht in deze dreiging, meent Housen. “Door die retoriek ziet Oekraïne zich toch verplicht om troepen in het zuiden te houden, die het niet meer in de Donbas-regio kan inzetten.” Moldavië wordt zo een instrument in het conflict, en bovendien ook een manier om het besluitvormingsproces van het Westen te destabiliseren.

Dat laatste gebeurt op meerdere fronten. Zaterdagavond heeft een Russisch militair vliegtuig kortstondig het Zweeds luchtruim geschonden, iets wat eerder ook al in maart gebeurde. Criekemans ziet het als bewuste prikjes van Rusland richting een land dat, samen met Finland, overweegt om zich aan te sluiten bij de NAVO. Enerzijds dient het als militaire studie – “Hoe snel reageren ze op zo’n gevechtsvliegtuig?” – en anderzijds om te wegen op het publieke debat.

“Ook in Georgië of de Baltische staten, waar je substantiële Russische minderheden hebt, is die destabilisatie aan de gang”, zegt Criekemans, die van bronnen verneemt dat de Russische ambassades er mee het sentiment oppoken. “Naar die minderheden moeten we dus zelf ook de dialoog goed bewaren. De agenda van Rusland lijkt meer en meer aan te sturen op een systeemcrisis.”