Bij de gele hesjes in Stuttgart: “Kom niet aan mijn oude diesel!”

Geen plek in Duitsland waar het fijnstofgehalte zo hoog is als op het verkeersknooppunt Neckartor in het centrum van Stuttgart. Ideale plek dus voor een demonstratie die in het teken staat van verkeersvervuiling. Maar de gele hesjes die zich hier verzamelen, protesteren juist tégen het rijverbod voor ‘vuile’ dieselauto's dat vandaag in de hele stad van kracht wordt.
Stuttgart is een voorloper, andere Duitse steden presenteren laten dit jaar rijverboden die de uitstoot van giftige gassen moeten beteugelen. De regering in Berlijn vreest voor ‘massale protesten’ van gefrustreerde burgers.

“Weg met de Groenen!”, roept de 75-jarige Klaus Maier, oud-medewerker van Porsche, de autofabrikant die met reus Daimler verantwoordelijk is voor de bijnaam van Stuttgart: het Detroit van Duitsland. “Weg met de Groenen!”, scandeert de circa 800-koppige menigte, het geluid van fluitjes is oorverdovend.

Het zijn groene politici – minister-president Winfried Kretschmann van de deelstaat Baden-Württemberg, zijn minister van Verkeer en de burgemeester van hoofdstad Stuttgart – die het moeten ontgelden. “Ze jagen ons uit onze auto's. Eerst diesel, dan benzine. Ze willen van onze stad een dorp maken voor wandelaars en fietsers.”

De man met de woeste grijze haren heeft nog een paar A4'tjes te gaan, maar wordt tot zwijgen gemaand door Ioannis Sakkaros. De 26-jarige Griek, die bij Porsche aan de lopende band staat, is de drijvende kracht achter de demonstratie ‘Stop het dieselrijverbod', deze zaterdag voor de twaalfde keer op rij. De Griek kwam 'op eigen houtje' in actie toen begin dit jaar een gebiedsverbod voor dieselvoertuigen van buiten de stad werd afgekondigd. “Ik wilde solidair zijn met de Franse gele hesjes, die protesteerden tegen duurdere brandstof.”
Vanaf vandaag geldt het verbod om in Stuttgart te rijden met een dieselauto van klasse Euro 4 en ouder, wat in de praktijk neerkomt op auto's van voor 2009 (er zijn plannen om ook klasse Euro 5, oftewel diesels van voor 2014, te verbieden). “Ik heb een veertien jaar oude diesel, ik blijf er gewoon mee rijden”, zegt Sakkaros stellig. “Ik laat me mijn auto niet afnemen.” De kans op een boete van 80 euro schrikt hem niet af.

'Mobiliteit is vrijheid'

Ironisch genoeg is het een Griek – weliswaar geboren in Stuttgart – die het verzet leidt tegen restricties voor het autorijden, bij uitstek een onderwerp dat Duitsers na aan het hart ligt. Alleen al de suggestie dat er snelheidsbeperkingen worden ingevoerd (maximaal 130 kilometer op de Autobahn) leidde onlangs tot een golf van woedende reacties. “Mobiliteit is vrijheid. Als die verdwijnt, kom je in verzet”, vertolkt Sakkaros het gevoel van de demonstranten die hij door de stad leidt, richting stadhuis. Daar hoopt hij straks ook te zitten, want hij heeft vorige week een politieke partij opgericht die meedoet aan de gemeenteraadsverkiezingen in mei.
“Je kunt wel blijven roepen op straat, maar daarmee bereiken we niet veel”, moet hij toegeven. Niet het stadsbestuur, maar de regering van de deelstaat is verantwoordelijk voor de luchtkwaliteit. Wel kan hij in de gemeenteraad meepraten over alternatieven voor 'getroffen autorijders', zoals betaalbaar openbaar vervoer en hogere frequenties op de metro.

Dat is geen overbodige luxe, zegt de 50-jarige Rosa Martinez, die met haar echtgenoot naar de demonstratie is gekomen. Ze wonen in een gehucht op zo'n 40 kilometer van Stuttgart en hebben in de stad een baan in de gezondheidszorg. Na een late dienst “rijdt er geen bus meer, de trein is veel te duur, dus we zijn aangewezen op de auto”. Die is zo'n zestien jaar oud, maar kan nog wel een paar jaartjes mee. Rosa's man spreekt, net als andere demonstranten, over de 'onteigening' van een dierbaar goed.
De auto is 'de halsslagader' van de Duitse economie, zei een prominent christendemocratisch politicus onlangs. De auto-industrie telt, exclusief toeleveringsbedrijven, zo'n 800.000 banen. Circa 15 miljoen personenauto's met dieselmotoren rijden er in Duitsland rond; alleen al in Stuttgart zijn het er 80.000. Politici deinzen terug voor harde maatregelen, uit vrees voor electorale zelfmoord.

Misleidende dieselconcerns

“Voor het rijverbod in Stuttgart moesten we naar de rechter stappen”, zegt Jürgen Resch (58), directeur van Duitslands bekendste milieuorganisatie Deutsche Umwelthilfe (DUH). De organisatie, die het ook moet ontgelden bij gele hesjes ('F*ck DUH'), reageerde vorig jaar opgetogen toen de hoogste bestuursrechter in Baden-Württemberg haar gelijk gaf. “We accepteren niet dat de regering nog langer de politieke belangen van misleidende dieselconcerns dient, en ziekten en de voortijdige dood van burgers voor lief neemt.”
Resch, in een telefonische toelichting: “De auto-industrie regeert in Duitsland. Politici, ook van de Groenen, worden ingekapseld in wat ik het industrieel-politiek complex noem. Toen minister-president Kretschmann zei dat 'elke auto minder op de weg goed is voor het milieu', werd hij door Daimler op het matje geroepen.”
Politici hebben volgens hem lijdzaam toegezien dat autofabrikanten milieutests in laboratoria manipuleerden, waardoor de vervuiling werd verdoezeld. Met als gevolg dat burgers blootstaan aan stikstofdioxide, dat onder meer longen en luchtwegen aantast.

Hier zijn de milieubeschermer en de prodieselactivist het eens. Sakkaros: “Bedrijven hebben hun klanten bedrogen.” Wel twijfelt Sakkaros aan angstaanjagende cijfers over de effecten van stikstofdioxide, “die ook onder wetenschappers omstreden zijn”.
Mededemonstranten hekelen niet zozeer het gesjoemel door bedrijven, als wel het gegoochel met cijfers door de overheid. Die heeft bijvoorbeeld meetapparatuur op 'schone' plekken in Stuttgart weggehaald, waardoor metingen elders een 'overdreven beeld' schetsen van de vervuiling. Stuttgart zou de Brusselse normen niet overschrijden.
De Duitse gele hesjes, op deze zaterdag overwegend van middelbaar leeftijd, zijn brave burgers. Hier geen geweld, zoals in Frankrijk, maar burgerlijke ongehoorzaamheid: gewoon blijven rijden. Of, volgens de regels, een aanvraag bij de overheid indienen om met een 'foute' diesel naar de 90ste verjaardag van oma te mogen gaan.