Biden mag dan trots zijn op zijn palmares, de kiezer lijkt er anders over te denken

Met de tussentijdse verkiezingen in zicht schept Joe Biden graag op over zijn successen op de arbeidsmarkt. Niet geheel verdiend, maar dat gaat ook op voor het grootste verwijt aan zijn adres: dat de Amerikaanse president verantwoordelijk is voor de hoge inflatie.

Of de inflatie een politiek nadeel zou zijn bij de tussentijdse verkiezingen, riep journalist Peter Doocey begin dit jaar naar Joe Biden toen die na afloop van een persconferentie naar buiten liep. De Amerikaanse president reageerde besmuikt op de vraag van de man van Fox News. Jammer genoeg voor Biden stond zijn microfoon nog aan. “Nee, het is een grote troef, meer inflatie”, klonk het sarcastisch. “Wat een stomme klootzak.”

Met de verkiezingen van 8 november aanstaande blijkt dat sarcasme gerechtvaardigd. In september bedroeg de inflatie in de Verenigde Staten 8,2 procent; zo hoog is die in bijna vier decennia niet geweest. Volgens een peiling van de Monmouth University begin oktober noemt vier op vijf Amerikanen inflatie een “heel belangrijke” of “extreem belangrijke” kwestie. De hoge geldontwaarding dreigt in de publieke opinie het belangrijkste wapenfeit te worden van Bidens eerste twee jaar als commander in chief.

Biden gaat niet vrijuit

Daar hoort een belangrijke nuance bij. De hoge inflatie is een wereldwijd fenomeen, het gevolg van toeleveringsproblemen vanwege de coronapandemie, het sterke economische herstel en de oorlog in Oekraïne die de energieprijzen omhoog stuwde. Toch gaat Biden niet helemaal vrijuit. Hij creëerde het inflatieprobleem dan wel niet, maar hij maakte het wel groter. Het stimuleringspakket van 1.900 miljard dollar dat hij in de eerste maanden van zijn presidentschap uitrolde ter bestrijding van de coronacrisis was te succesvol in het aanjagen van economische groei. Volgens economen van de Amerikaanse centrale bank verhoogden deze overheidsuitgaven de inflatie met een half procentpunt.

Volgens de regering was het probleem niet zozeer dat er te veel geld in de economie was geïnjecteerd, zoals de Republikeinen beweren, maar dat consumenten onverwacht veel spendeerden aan een beperkt assortiment goederen, met als gevolg dat de prijzen daarvan stegen. “Dankzij het krachtig economisch herstel kunnen Amerikaanse gezinnen meer producten kopen”, verklaarde Biden in november vorig jaar. “Maar weet je wat? Ze gaan door covid niet uit eten in lokale restaurants. Wat doen ze wel? Ze bestellen producten online.”

Centrale bank treft meer schuld

De hoge inflatie jaagt de bevolking die zijn koopkracht ziet aangetast angst aan. Daar draagt de Federal Reserve waarschijnlijk een grotere verantwoordelijkheid voor dan Biden. De centrale bank hield de rente te lang te laag in de veronderstelling dat de hoge inflatie een tijdelijk fenomeen zou blijken. Een verkeerde inschatting, die ertoe heeft geleid dat de centrale bank de rente dit jaar in sneltempo en met rasse schreden optrekt.

Het is geen expliciete doelstelling van de Fed om een recessie uit te lokken, maar hij schrikt er zeker niet voor terug. Als er maar lucht komt in de krappe arbeidsmarkt. Als het economisch slechter gaat, zullen werknemers minder hoge lonen eisen is de redenering. Dan hoeven bedrijven die niet door te rekenen in hun prijzen.

Van de andere kant is de sterke arbeidsmarkt juist een troef voor de verdedigers van Bidens economisch beleid. Sinds hij is aangetreden zijn er meer dan tien miljoen banen bij gekomen, de werkloosheid ligt op een historisch lage 3,5 procent. “De snelste banengroei uit de geschiedenis”, pochte Biden onlangs op Twitter.

Maar net zoals de inflatie niet echt zijn schuld is, geldt dat ook voor dit herstel. Na de uitbraak van de coronapandemie schoot de werkloosheid de hoogte in doordat grote delen van de economie tijdelijk op slot gingen. Al voordat Biden aantrad begin 2021 aantrad was de arbeidsmarkt aan het herstellen.

Vermomde klimaatwet

Wat is op economisch vlak zijn voorlopige erfenis? Biden verwijst zelf graag naar belangrijke wetgeving. Het meest in het oog springend is de ‘Inflation Reduction Act’, die de president in augustus ondertekende. Het Congres trekt daarin 430 miljard dollar uit voor klimaatinvesteringen. Dat deze klimaatwet in naam naar geldontwaarding verwijst, is een teken des tijds. Volgens het Congressional Budget Office, dat economische ramingen maakt voor het Amerikaans Congres, zal de ‘inflatiereductiewet’ een verwaarloosbaar effect hebben op de inflatie.

Vanwaar dan die naam? Het was politiek aantrekkelijker om geld te spenderen aan inflatiebestrijding dan aan klimaatverandering, een controversiëler onderwerp. Hoewel het niet volstond om Republikeinse zieltjes te winnen in de politiek diep verdeelde Verenigde Staten, was het wel genoeg om de cruciale stem van Joe Manchin binnen te hengelen.

De Democratische senator uit West Virginia wilde geen wet die te veel aan klimaatbeleid deed denken (geen enkele Senator kreeg meer donaties uit de olie- en kolensector dan Manchin). Als Manchin over de Inflation Reduction Act praat, is het om te benadrukken dat “die onze staatsschuld verlaagt, leidt tot lagere energiekosten en minder zorguitgaven”.

Dat was niet de enige belangrijke wetgeving die Biden wist te realiseren. Een infrastructuurwet van meer dan 1.200 miljard dollar moet de komende vijf jaar de verouderde Amerikaanse infrastructuur repareren en verbeteren. Bijna de helft van alle wegen is in slechte staat, schat de Amerikaanse beroepsvereniging voor ingenieurs. En dan is er ook nog de zogeheten CHIPS-wet die zo’n 50 miljard dollar garandeert aan investeringen in productie en onderzoek, met name voor de halfgeleiderindustrie. De VS hopen zo minder afhankelijk te worden van het buitenland.

Biden mag dan trots zijn op zijn palmares, de kiezer lijkt er anders over te denken. Volgens het peilingsgemiddelde van RealClearPolitics is 56 procent van de Amerikanen ontevreden over Bidens aanpak van de economie.