Bibliotheek van Balen is de beste van Vlaanderen

Opwindende tijden voor de Vlaamse en Brusselse bibliotheekwereld. In Gent lijkt het hyperambitieuze Waalse Krookproject eindelijk op koers. Daar moet tegen 2015 een complete nieuwe Stedelijke Bibliotheek en een Centrum voor Nieuwe Media oprijzen. Eveneens in Gent startte op 1 maart de vier jaar durende renovatie van de Universiteitsbibliotheek. De hoofdstad kijkt dan weer reikhalzend uit naar de opening van Muntpunt in het voorjaar 2013, het nieuwe onderkomen voor de Brusselse Vlaamse hoofdbibliotheek. Al die aandacht voor het bibliotheekpatrimonium ontging ook het Nederlandse tijdschrift Bibliotheekblad niet. In navolging van een gelijkaardige wedstrijd in Nederland, lanceerde het magazine in april 2011 de prijs voor de Beste Bibliotheek van Vlaanderen en Brussel. "De bibliotheeksector is relatief bescheiden en blaast zelden hoog van de toren", zegt organisator Eimer Wieldraaijer. "Zeker op een moment dat men her en der aan het bestaansrecht van bibs twijfelt, is zo'n prijs hard nodig."

Uiteindelijk bereikten twaalf Vlaamse en Brusselse bibliotheken de shortlist. De twaalf uitverkorenen waren Balen, Bonheiden, Dendermonde, Elsene, Genk, Leuven, Londerzeel, Overpelt, Schaarbeek, Veurne, Wachtebeke en Zwevegem. Vervolgens werden de twee best geplaatste bibliotheken in elke provincie en het Brussels Gewest bezocht door een mystery guest, die een streng rapport opstelde over plus- en pijnpunten. Pas nadien mocht een jury onder voorzitterschap van Brigitte Raskin - met onder meer De Morgen-redacteur Eric Rinckhout - aan de slag. Hun opdracht: op zoek gaan naar "de bibliotheek die het best overkomt, gezien de lokale context van stad of gemeente en rekening houdend met collecties, gebouw en medewerkers." Met zijn imposante, bravourevolle gebouw én klantgerichte aanpak leek Genk alvast de gedoodverfde favoriet.

Toch was het de bescheiden bibliotheek van de Kempense gemeente Balen die gisteren met de eretitel van beste Vlaamse bibliotheek aan de haal ging. Raskin was lyrisch in haar laudatio: "Balen is een paradijs van een bibliotheek. Volgens mij hebben duizenden kinderen hier een plek gevonden en blijven ze nu ook nog altijd terugkomen."

Balen, een gemeente van zowat 20.000 inwoners, verdient de prijs ook "omdat ze elke regel van het decreet lokaal cultuurbeleid ademt" en "voortbouwt op de roots van de traditionele bibliotheek." De Balense bib is immers geïntegreerd in het vrijetijdscentrum De Kruierie en is op die manier "een bruisende culturele instelling": "Je voelt dat deze bibliotheek in elke vezel mee is gegroeid en geëvolueerd tot een pretentieloze, verrassende plek die voor alles klantgericht is, met een goede, attractief opgestelde collectie." Volgens Marleen van de Craen, bibliotheekmedewerker in Balen, is een van de troefkaarten van de Balense bib "het hechte teamverband": "Alle medewerkers draaien volop mee, pakken het werk op dat voorhanden is en munten uit in vriendelijkheid. Alle vragen van bezoekers beantwoorden we naar tevredenheid. De drempel zoveel mogelijk verlagen, daar is het ons in Balen om te doen." De jury had het bij voorbaat aangekondigd: inbedding in de lokale gemeenschap is essentieel. En op dat punt scoorde Balen erg hoog.

Schort het daaraan bij de bibliotheek van Genk, die in september 2008 nochtans opende in het hart van de stad? Het juryrapport spreekt weliswaar van "een verbluffend gebouw" en "een fotogenieke architectuur". Maar dat is tegelijk "een te grote jas voor de bibliotheek." Strenge woorden volgen: "Ze zit niet helemaal goed in het vel. De zeer goede collectie wordt weggedrukt door het gebouw. Bovendien valt de erg traditionele plaatsing tegen. (...) Het is ongetwijfeld een heksentoer om deze tent dagelijks te laten draaien, misschien zitten de medewerkers op hun tandvlees? Genk bokst een klasse te hoog." Dan kreeg de derde genomineerde, de bibliotheek van Elsene, meer pluimen. Daar gaan de medewerkers er "vrolijk en gecompliceerd tegenaan", zo luidde het, in wat "de buurtbibliotheek van de toekomst zou kunnen worden (...) Er is veel plaats voor ontmoeting en ook voor rustig lezen, voor gamen en ander interactief en levendig gedoe." En zo concludeerde de jury dat de kleinere bibliotheken een groter mobiliseringsvermogen hebben dan de kolossen: "Men staat er vaak dichter bij de klant". De uitreiking groeide uit tot een ode aan gedreven bibliotheekmedewerkers, met een grote professionele aaibaarheid. Toch luidde tot slot de alarmbel: "De middelen waarover Vlaamse bibliotheken beschikken, laten vaak te wensen over."