'Beloved' is het beste Amerikaanse boek van de voorbije 25 jaar

Door Ward DAENEN

Antwerpen l Begin dit jaar schreef Sam Tanenhaus, boekenredacteur van The New York Times, een briefje naar een paar honderd prominente schrijvers, critici en uitgevers in de VS. Hij vroeg hen naar 'the single best work of American fiction published in the last 25 years'. Het resultaat is uiteraard niet wetenschappelijk verantwoord, maar toch wel onthullend.

Luc Herman is alvast niet verrast door de keuze voor Morrisons Beloved uit 1987. "Het is een ijzersterk werk, een weergaloos boek. Vooral in de manier waarop de schrijfster Faulkner heeft weten te verbeteren. Je zou van Faulkner kunnen zeggen, zeker als je behept bent met de nodige politieke correctheid, zoals dat in de VS nu eenmaal hoort, dat hij steken liet vallen vanwege een bepaald seksisme en - als je stout bent - een zeker racisme. Morrison heeft die gaten weten te vullen."

Toni Morrison is een Afro-Amerikaanse schrijfster. Met Beloved en ander befaamd werk als Song of Solomon heeft ze de steun van de universitaire wereld gekregen. "In de Amerikaanse literaire wereld is dat geen onbelangrijk gegeven", zegt Herman. "In 1993 ontving ze bovendien de Nobelprijs voor de Literatuur, ook dat heeft allicht een rol gespeeld bij deze verkiezing."

En dan heeft Herman de belangrijkste reden nog niet genoemd waarom Beloved winnaar werd. "Het is een historische roman. Voor Amerikaanse lezers is geschiedenis zo ongeveer het belangrijkste onderwerp." Dat blijkt uit de top vijf, waarin niet minder dan vier historische romans staan: naast Beloved - als Beminde naar het Nederlands vertaald en verfilmd door Jonathan Demme - Underworld van DeLillo, Blood Meridian van McCarthy en Roths American Pastoral.

Met Rabbit Angstrom , een compilatie van de vier Rabbit-romans is John Updike de vreemde eend in de bijt. "Updike past niet in het rijtje vanwege de mindere literaire kwaliteit. Hij heeft die altijd goedgemaakt door zijn maatschappelijke gewicht."

Als hij uit deze vijf boeken moet kiezen, wordt het Underworld. "Ik denk dat ik het boven Beloved zou plaatsen, omdat Underworld panoramischer is. Die heeft trekken van de encyclopedische roman, die de illusie doet ontstaan dat hij over alles gaat."

Op de verkiezing tot beste roman door The New York Times is al behoorlijk wat kritiek gekomen, niet het minst uit academische hoek. Om te beginnen blijkt lang niet iedereen de brief van Tanenhaus te hebben beantwoord. Sommigen konden het niet over hun hart krijgen om een boek te selecteren uit hun shortlist, anderen wilden niet meedoen aan wat zij "de moderne hitlijstmanie" noemen.

Met de verkiezing voor de beste roman van de voorbije 25 jaar lijkt bovendien de idee van de Great American Novel nieuw leven ingeblazen. Luc Herman: "Dat is verbazingwekkend, want dat concept is allang afgevoerd. Na de Burgeroorlog vond men dat er een roman moest zijn die de brokken tussen noord en zuid zou lijmen, die voor heel Amerika bestemd zou zijn. Tussen 1860 en nu zijn er zo maar heel weinig boeken verschenen. The Great Gatsby, de USA-trilogie van Dos Passos of Gravity's Rainbow zijn toch enkele voorbeelden."

Het idee van de Great American Novel duikt enkel nog op als een schim in krantenartikels. "De laatste kwarteeuw vroeg men zich namelijk af hoe je de verscheidenheid van de VS kunt reduceren tot een boek. Sommigen vinden het predicaat 'American' al te totaliserend, omdat het te weinig ruimte laat voor diversiteit. Het suggereert dat Amerika een melting pot is waaruit een identiteit naar voren komt. Dat lijkt gevaarlijk", zo nog Luc Herman.

n Winnaar

Toni Morrison, Beloved, 1987

n Runners-up

Don DeLillo, Underworld, 1997

Cormac McCarthy, Blood Meridian, 1985

John Updike, Rabbit Angstrom: The Four Novels, 1995

Philip Roth, American Pastroral, 1997