"België moet erop letten niet mee te stappen in de trend naar killer robots"

Enkele weken geleden stelde Estland het initiatief voor om samen met Letland en Finland een robot of landdrone te ontwikkelen. "Een betrouwbare metgezel voor de soldaat op het slagveld." Uit het persbericht blijkt dat ook België een geïnteresseerde partner is. Het kabinet van minister van Defensie Vandeput (N-VA) en Defensie zelf bevestigen de interesse.

"Een van de problemen is dat onze soldaten overbelast zijn, want ze slepen minstens 30 kilo mee, dus dan zou een slimme muilezel van pas komen", zegt generaal Thys, bevelhebber van de landcomponent.

De landdrone kan ook water en voedsel aanslepen of verkenningsopdrachten uitvoeren in gevaarlijke zones. Of vuren.

"Die kan inderdaad ook bewapend worden", zegt Thys. "Zoals ook IS drones inzet met munitie aan boord. Of zoals we nu al ontmijningsrobots hebben die niet alleen de landmijn herkennen, maar hem ook vernietigen."

Het Estse bedrijf Milrem Robotics, volgens waarnemers ook betrokken bij dit nieuwe project, heeft al zo'n gewapende robot gemaakt, voorzien van een geschut van het Belgische FN Herstal.

Killer Robots

Verschillende organisaties maken zich al jarenlang zorgen over de evolutie naar gewapende robots. Ondertussen zijn die geen sciencefiction meer.

"Er is een wereldwijde wedloop bezig naar geautomatiseerde wapentechnologie", zegt Bram Vranken van Vredesactie. "België moet erop letten niet mee te stappen in deze trend naar killer robots."

In juli heeft de Kamer een resolutie goedgekeurd die "de inzet van killer robots en gewapende drones door de Belgische Defensie verbieden". Dat Estse project is wel degelijk een gewapende drone, maar volgens initiatiefnemers Karolien Grosemans (N-VA) en Tim Vandenput (Open Vld) geldt het verbod enkel voor volledig autonome wapensystemen, die zonder menselijke tussenkomst kunnen doden.

België was daarmee het eerste land ter wereld om killer robots te verbieden. Dat is vermoedelijk ook de richting die het internationaal verdrag zal uitgaan waarover de 70 VN-lidstaten deze week debatteren. Pax Christi Vlaanderen vraagt alvast dat na het parlement, nu ook de Belgische diplomatie en dus regering een duidelijk standpunt innemen tegen killer robots.

Maar het gaat dus niet om een verbod op machines waarbij een mens de knoppen bedient, ook al is dat vanop (verre) afstand. Zoals de Estse robot, of zoals Igorek, de robot die het Russische bedrijf Kalasjnikov vorige week voorstelde aan het publiek.

"Er zit zeker toekomst in dat soort technologie, kijk maar hoe de Amerikanen onbemande vliegtuigen inzetten in het Midden-Oosten, maar er zijn ook risico's", zegt defensiespecialist Alexander Mattelaer (VUB, Egmontinstituut). "Er zijn incidenten gekend waarbij de tegenstander in het communicatiesysteem kon inbreken en het overnemen. Dan wordt het delicaat."

In 2015 zei Vandeput nog dat dodelijke drones hem "koude rillingen" bezorgen. De drones die België op dit moment inzet, kunnen enkel verkenningsopdrachten doen. Als België meestapt in het Este project, dan zou dat veranderen.

"We willen wegblijven van killer robots en natuurlijk binnen de contouren van de parlementaire resolutie blijven," zegt generaal Thys, "maar innovatie is altijd wat controversieel."

Bottom-up

Thys wil de landcomponent innovatiever maken. Deze zomer heeft hij militair Jeroen Franssen aangesteld tot information and innovation officer. Buiten zijn uren houdt Franssen ook een blog bij daarover. Ook de marine zou ondertussen zo'n innovation officer hebben.

"Die moet ideeën, die bottom-up ontstaan, het kader geven om ze ook effectief te ontwikkelen", zegt Thys. Franssen en Thys experimenteerden in het verleden al met het 3D-printen van reserveonderdelen. De landcomponent rolt nu battle damage repair teams uit, die ter plaatse op het slagveld onderdelen printen als een voertuig beschadigd is.

Ook het Estse idee voor een Europese gevechtsrobot moet Franssen bestuderen.

De innovation officer moet ook de mentaliteit veranderen, zodat "ideeën vrij opborrelen" en samenwerkingen ontstaan met universiteiten en start-ups buiten het leger.

Geen ingeving van het moment

Innovatie kan defensie aantrekkelijker maken voor de broodnodige nieuwe rekruten. "De generatie jongeren die we willen aantrekken identificeert zich meer met een organisatie waar ideeën kunnen groeien", zegt Thys. "Het leger lijkt erg hiërarchisch, maar eigenlijk is er veel ruimte voor initiatief."

De innovation officers zijn geen ingeving van het moment. De strategische visie van minister Vandeput voorziet een geleidelijke toename van de budgetten voor Research & Technology, om in 2030 op 140 miljoen euro te eindigen. Op dit moment zou dat nog minder dan 10 miljoen euro zijn.

Bovendien komt er vanaf 2020 geld vrij voor innovatie-onderzoek door het Europees Defensiefonds, een pot van in totaal 13 miljard euro.

"De Europese commissie probeert zo om Europese samenwerking een duw in de rug te geven", zegt defensiespecialist Mattelaer. "Dat is waarom Vlaams minister van Innovatie Philippe Muyters (N-VA) wil sleutelen aan de richtlijn rond militair onderzoek, omdat Vlaanderen anders dat geld misloopt."

En kijk, de details van het Europees Defensiefonds zijn nog niet rond, of de Estse Defensie zegt al expliciet om uit dat fonds te willen putten voor haar landdrone.