België kampt met een zorgwekkend tekort aan geneesmiddelen: ‘Vorige week werd het toch erg nipt’

Apothekers en patiënten kreunen onder een tekort aan essentiële geneesmiddelen, dat door de corona-uitbraak in China nog veel groter dreigt te worden. ‘Ik krijg waarschijnlijk een epilepsieaanval als ik drie dagen geen pil kan nemen.’

“Ik merk al een tijd dat Tegretol (een geneesmiddel om epilepsie te onderdrukken, JL) steeds moeilijker te verkrijgen is”, zegt Tristan Faes (41). “Maar vorige week werd het toch erg nipt.” Faes zat bijna door zijn voorraad heen, maar zijn apotheek kon nergens het geneesmiddel nog vinden. “Net toen ik aan het einde van mijn pillen zat, belde mijn apotheek me om te zeggen dat ze nog één doosje op de kop hadden kunnen tikken.”

Faes heeft nu nog medicatie voor een maand. Of zijn apotheek er opnieuw in slaagt om op tijd een nieuwe lading te vinden, weet hij nog niet. “Die onzekerheid is toch vervelend. Ik weet uit ervaring dat ik waarschijnlijk een aanval krijg als ik drie dagen geen pil kan nemen.”

Van diabetesmedicijnen tot pijnstillers, antibiotica of middelen tegen bloedstolling: net zoals heel wat andere landen kampt België met een tekort aan geneesmiddelen.

Niet meteen wat je wil als RSV, corona en griep op dit moment sowieso al heel wat mensen ziek maken. Michael Storme, secretaris-generaal van de Apothekersbond, deelde op Twitter een veelzeggende foto van een afgedrukte lijst van niet te verkrijgen geneesmiddelen. Het rolletje papier liep van ooghoogte tot op de grond.

Alternatief

Voorlopig zijn er nog omwegen om de tekorten op te vangen. “Het is gelukkig niet zo dat er voor bepaalde aandoeningen helemaal geen geneesmiddelen meer zijn”, zegt Storme. “Soms moet een patiënt wel overschakelen naar een alternatief.” Maar bijvoorbeeld bij een aandoening als epilepsie is het geneesmiddel precies afgestemd op de patiënt. Tijdelijk overstappen naar een ander middel kan leiden tot andere bijwerkingen of zelfs een epileptische aanval. “Ik had al een afspraak met mijn huisarts gemaakt”, zegt Faes. “Maar van anti-epileptica verander je niet zomaar even.”

Volgens het geneesmiddelenagentschap FAGG gaat het om 3,5 procent van de medicijnen die tijdelijk onbeschikbaar zijn. Ook in de VS, Australië en zo goed als alle EU-landen hollen patiënten van apotheek tot apotheek om de medicatie waar ze nood aan hebben terug te vinden. De problemen van vandaag begonnen al voor de coronacrisis. In 2018 lag het aantal gemelde tekorten in Europese landen al twaalf tot twintig keer hoger dan in 2000.

Een deel van de verklaring is dat een groot gedeelte van de zogenaamde ‘generische geneesmiddelen’ niet langer in het Westen, maar vooral in Azië geproduceerd wordt. Het gaat om de meest verkochte geneesmiddelen zoals insuline, bloeddrukverlagers of antibiotica waar in vele gevallen het patent op vervallen is en waar nog weinig winst mee te halen valt.

Heel wat fabrieken in India hebben op dit moment moeite om aan de vraag te voldoen. De sector kampt er al jaren met arbeidstekorten. “Door de gestegen energiekosten, de inflatie en strenge regulering kennen Indiase farmabedrijven nu ook aanzienlijk hogere productiekosten", zegt gezondheidseconoom Philippe Beutels (UAntwerpen). “Dat brengt hun model van goedkope massaproductie in gevaar.”

Daar kwamen de coronacrisis en de oorlog in Oekraïne nog bij, die de aanvoer van grondstoffen en de hele distributieketen tot op vandaag verstoren. De huidige problemen in China maken de situatie nog urgenter. Chinese fabrieken, waar 90 procent van de grondstoffen voor medicijnen gemaakt wordt, zien massaal hun werknemers uitvallen met corona. Het aanbod staat dus onder druk, terwijl de vraag naar koortsremmers, pijnstillers en andere geneesmiddelen weer met de dag toeneemt.

Verbod op onlineverkoop

Binnen Europa is België nog een van de minst getroffen landen. Duitsland verhoogde eind december de prijs van schaarse producten al met 50 procent om overconsumptie tegen te gaan. In Frankrijk is de onlineverkoop van de veel gebruikte pijnstiller paracetamol tot eind januari verboden. Ook in Nederland waren er volgens de apothekersbond nooit zoveel tekorten als nu.

Dat de toestand in België nog niet zo erg is, komt voor een stuk omdat ons land per aantal inwoners een hoog aantal apothekers kent. En waar landen als Nederland of Duitsland slechts één kandidaat per aanbesteding voor geneesmiddelen toestaat, laat ons land verschillende bedrijven concurreren. “Daardoor waren onze voorraden wellicht iets beter aangevuld”, zegt Beutels.

Toch kan het ook in ons land die kant uitgaan, zeker als de problemen in China aanhouden. “Het wordt jaar na jaar erger", zegt Kamerlid Kathleen Depoorter (N-VA), die tevens apotheker is. “In mijn zaak is iemand twee tot drie dagen per week bezig met te kijken naar de aanvoer van geneesmiddelen en mogelijke alternatieven.”

Het kabinet van minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) wijst erop dat groothandelaars van geneesmiddelen vandaag verplicht zijn om op regelmatige tijdstippen het geneesmiddelenagentschap FAGG te informeren over hun voorraden. Als er geen alternatieven beschikbaar zijn voor een geneesmiddel, wordt er een taskforce opgericht die aanbevelingen doet. Daarnaast werkt Vandenbroucke een kader uit voor een exportverbod van bepaalde geneesmiddelen.

Depoorter, die in 2019 een wetsvoorstel indiende om het geneesmiddelentekort aan te pakken, pleit ervoor om daarnaast de extra kosten bij vervanging van een geneesmiddel door te rekenen aan de bedrijven. “Nu kunnen patiënten soms niet anders dan kiezen voor een geneesmiddel dat niet terugbetaald wordt. Zo krijg je klassengeneeskunde.”