Belg in Portugal: "We leven hier met dit gevaar"

Het lijkt een still uit een film, maar de foto is echt: voor een auto, op een weg door een zwartgeblakerd bos, de buurt van Leiria, ligt een lijk onder een zeil. Eenzamer kan de dood niet zijn, maar zo vielen zondagnacht zeker 18 van de 62 doden. Op een weg die plots ingesloten werd door het vuur dat begon in Pedrógão Grande, een kleine 200 kilometer ten noordoosten van Lissabon, was er geen ontkomen aan. Ook huizen werden verwoest, zeker 27 dorpjes platgebrand. 40 kilometer van Pedrógão Grande woont Herwig Bomon in Sao Joao do Peso: "We zagen de gloed, ja, maar voor een keer niet de rook. De wind zat gunstig voor ons. Al moet je daar voorzichtig mee zijn. Hij kan plots draaien. Het is onvoorspelbaar."

Dat was wat dit weekend gebeurde helemaal. Bosbranden maken deel uit van het leven in Portugal, zegt ook Elisabeth Annicaert, die sinds 2011 in Meruge woont. Dat is ruim anderhalf uur van de zwaarst getroffen kern, al waren er zeker zestig verschillende vuurhaarden. "Maar je weet dat: je moet altijd voorzichtig zijn, er hangen op de wegen borden met waarschuwingen. Van 'weinig' tot 'extreem' gevaar. In de zomer wijzen die pijlen voortdurend op 'extreem'. Maar dit?"

Dit was dus onvoorspelbaar. Want ook al werd de oorzaak nog niet officieel meegedeeld, wees veel erop dat blikseminslagen de boosdoener zouden geweest zijn. "Ik kende het fenomeen zelf nog niet, maar zaterdag was er een 'droog' onweer", zegt Bomon. "Plots zag je dat het zou onweren, dat gebeurde ook, met veel wind en heel veel bliksems. Maar zonder regen. De combinatie van die wind en dat vuur, dat dus niét door de regen geblust werd, zorgde hiervoor. Het vuur had vrij spel en de brandweer kon, door de veranderende wind, niet anticiperen." Ruim tweehonderd bluswagens en zevenhonderd brandweerlui werden ingezet. "Het was de ideale cocktail voor een ramp. Plots kwam alles samen. De temperatuur schommelt tussen 38 en 42 graden, de winter was extreem droog, de waterbassins rond Lissabon zitten al zwaar onder niveau: alles is krukdroog. Dan met die wind en die bliksems, krijg je dit."

Zwaarste tol

Zelf bleef Bomon, die sinds vijftien jaar een B&B runt, veilig. "In 2003 ging drie hectare van ons domein in vlammen op, toen waren we er dichtbij", zegt hij. Er vielen dat jaar twintig doden. "Dat wat dit weekend gebeurde met de klimaatverandering te maken zou hebben, geloof ik dus niet. Veertien jaar geleden was het al eens zo erg." In 1966 bleven vijfentwintig soldaten in een brand in het Sintrawoud. In 1949 vielen bij een bosbrand in Frankrijk 82 doden. Dit is de zwaarste tol sinds toen.

Toch leeft Portugal constant in angst, ook omdat sommige branden bewust worden aangestoken. Al dan niet door de zogenaamde eucalyptusmaffia, die dennenbossen afbrandt om er eucalyptus te kunnen kweken. "Eucalyptus is na acht jaar volgroeid, bij een den duurt dat vijfentwintig jaar." Of, cynisch genoeg, om de blushelikopters te laten renderen als ze te lang aan de grond staan.

Nationale rouw

"Maar die helikopters mogen dan weer 's nachts niet vliegen", zegt Elisabeth Annicaert. "En dat zorgde er zaterdagnacht voor dat het vuur onblusbaar was. Waar wij wonen, roken we het wel. En vandaag hangt er al de hele dag een soort mist. We volgen alles via de app Fogos.pt. Daar zie je in real time waar het brandt, waar er nieuwe brandhaarden gemeld worden en hoe het vuur uitbreidt."

Momenteel de dodenteller op 62, maar die was dus in de loop van de dag gestegen. Aanvankelijk 43, dan 57, tot 62. Omdat het vuur nog niet onder controle was, werd ervan uitgegaan dat de cijfers nog zouden oplopen. President Marcelo Rebelo de Sousa en zijn premier Costa bezochten gisteren getroffenen en nabestaanden van de slachtoffers. Ze riepen drie dagen van nationale rouw af.