Barcelona is toeristen beu

Ada Colau woont twee blokken van de Sagrada Familia. De nieuwe burgemeester van Barcelona ziet elke dag wat massatoerisme is en hoe dat een stad verandert. Nog niet zo lang geleden was de wijk rond de tempel van Gaudí zoals elke andere wijk in de toen nog nauwelijks ontdekte stad. In 1990 bezochten bijna 400.000 mensen de Sagrada Familia, een aantal dat eenvoudig opging in het dagelijkse leven van de buurt.

Vorig jaar kochten 3,26 miljoen mensen een kaartje om de kathedraal te bezoeken. Nog eens enkele miljoenen bewonderden het drukst bezochte monument van Spanje vanaf de overvolle straat, waar de buurtwinkels en -barretjes hebben plaatsgemaakt voor souvenirwinkels.

Barcelona heeft het toerisme nodig, het zorgt voor 14 procent van het bruto 'nationaal' product van de stad. Maar lang niet iedereen verdient aan dat toerisme; velen hebben er enkel last van. "Het toeristische model van Barcelona is volledig stuurloos, de stad is alle controle kwijtgeraakt. Maar dat is niet iets van nu, dat speelt al jaren, en de gemeente had veel eerder moeten ingrijpen", zei Ada Colau tijdens de campagne voor de gemeentelijke verkiezingen, die zij met haar progressieve burgerpartij Barcelona en Comú vorige maand verrassend won.

De machtige toerisme-industrie in Barcelona was al maanden bevreesd voor een zege van Colau, een 41-jarige activiste die bekend werd met haar platform om huisuitzettingen te voorkomen van mensen die hun hypotheek niet meer kunnen betalen. Vóór de verkiezingen had ze al ontmoetingen met hoteleigenaren, reisbureaus en andere betrokkenen. "Ze hoeven niet bang voor ons te zijn. Ook zij beseffen dat in sommige wijken de situatie door het toerisme onhoudbaar is geworden. Iedereen heeft er belang bij dat op te lossen."

Geen nieuwe hotels

Colau heeft haar belangrijkste maatregel al aangekondigd: de gemeente zal voorlopig geen nieuwe bouwvergunningen voor hotels meer afgeven. En al bestaande worden zelfs ingetrokken, zoals voor een vijfsterrenhotel dat op het beroemdste kruispunt van de stad - dat van de Diagonal en Passeig de Gràcia - zou verrijzen. Een investeringsfonds kocht het gebouw, een voormalige kantorenflat, vorig jaar voor 90 miljoen euro.

"We gaan elk nieuw project afzonderlijk bekijken. Wat we niet willen is dat het individuele belang voorrang heeft op het collectieve belang", sprak Colau. Sommige nieuwe hotelprojecten kan ze niet afblazen, omdat de gemeente dan tientallen miljoenen aan schadevergoeding zou moeten betalen.

Na jaren van groeiende onvrede onder de bewoners over de invasie door toeristen, barstte afgelopen zomer de bom. De Barcelonezen hadden al min of meer geaccepteerd dat zij de beroemde Rambla beter konden mijden, met in de zomermaanden dagelijks meer dan 350.000 flanerende mensen op de boulevard, van wie nog geen half procent buurtbewoners zijn. Op de populaire Boquería-markt mogen op vrijdag en zaterdag geen groepen van meer dan vijftien mensen naar binnen om de overlast tegen te gaan en voor het Park Güell van Gaudí moet sinds anderhalf jaar entree worden betaald om de stroom bezoekers in te perken.

De massale verhuur van flats en appartementen aan toeristen, nog eens extra toegenomen door de populariteit van Airbnb, was de druppel. Duizenden inwoners kregen ineens naast en boven hun woning te maken met de minder prettige kant van het toerisme. Inwoners van de populaire vissers- en strandwijk Barceloneta protesteerden vorig jaar regelmatig tegen de overlast van die tijdelijke buren.

De gemeente antwoordde met inspecties van mogelijk illegaal verhuurde appartementen. Al jaren moeten mensen zich officieel laten registreren en aan verschillende voorwaarden voldoen als zij hun flat willen verhuren. Maar meer dan de helft heeft dat nooit gedaan. Vanzelfsprekend kan Colau in de bestrijding hiervan op steun rekenen van de hoteleigenaren. "De stad heeft een strategisch plan nodig om die appartementen te reguleren. We moeten oppassen dat zij het imago van de stad niet schaden en dat Barcelona niet aan zijn eigen succes ten onder gaat", zegt Jordi Clos, voorzitter van de vereniging van hoteleigenaren.

Toerismebelasting

Maar ook de hotels hebben, tegen hun zin, moeten inbinden. Onder het vorige gemeentebestuur werden de plannen voor nieuwe hotels in het oude centrum van de stad al opgeschort. Die buurt, Ciutat Vella (met het populaire Barri Gotic en Barceloneta) lijdt onder de zwaarste druk van het toerisme. Ook in de naastgelegen en veel grotere wijk Eixample wordt de laatste jaren bijna elk verkocht pand omgebouwd tot een hotel. De hotels zouden veel meer over de stad moeten worden verspreid, vindt de nieuwe burgemeester.

Ook wil Barcelona de inkomsten van de toerismebelasting beter gebruiken. Die wordt geïnd door de regionale regering van Catalonië en leverde vorig jaar 21 miljoen euro op, waarvan slechts 7 miljoen naar Barcelona gaat. Daarvan wordt het grootste deel gebruikt voor het promoten van het toerisme. Colau wil de belasting aanwenden voor maatregelen die de overlast voor de bewoners moeten verminderen.

"Het toerisme heeft de inwoners nodig. Er mag geen oorlog tussen de twee ontstaan, dus we moeten er alles aan doen de twee bij elkaar te brengen", waarschuwde een vereniging van reisbureaus al. Maar net als iedereen in de toeristenindustrie vragen zij zich af of dat de burgemeester zal lukken.

Anders dan historische toeristische trekpleisters als Parijs, Londen, Rome, Praag en Amsterdam is Barcelona pas vrij recentelijk, sinds de Olympische Spelen van 1992, een hotspot geworden. Het toerisme is er tussen 2004 en 2014 bijna verdubbeld: van 9,6 naar 18,3 miljoen overnachtingen per jaar.