Auto's niet toegelaten, gezelligheid ook niet
Brussel ging een tweede Bordeaux worden: een stad met een prachtig aangelegde autovrije zone. Vandaag ligt de Anspachlaan er nog steeds bij als een autosnelweg die per ongeluk is afgezet. Hoe komt het dat in Brussel niet lukt, wat in zoveel andere steden wel kan?
Klimrekken, petanquebanen, kleurige kindertekeningen op de weg, pingpongtafels en leuke zitbankjes. Toen de Brusselse voetgangerszone aan het begin van de zomervakantie van 2015 werd ingehuldigd, zag het er zowaar gezellig uit.
Vandaag zijn we bijna tweeënhalf jaar verder. De klimrekken, petanquebanen, kindertekeningen en pingpongtafels zijn al lang weg. Maar wat echt moest verdwijnen - de betonblokken die de straat afsluiten en het asfalt - is gebleven. De buurt een no-gozone noemen, zoals gebeurde na de rellen van afgelopen weekend, is overtrokken. Maar feit is dat de Anspachlaan en haar zijstraten weinig hebben van een mooie en gezellige voetgangerszone zoals we die kennen in andere grote Europese steden.
Hoe komt dat? Het verhaal verengen tot incompetent bestuur, dat doet de waarheid veel geweld aan, zegt Eric Corijn. Hij is naast professor stadsplanning aan de VUB ook covoorzitter van het Observatorium van het Brusselse Stadscentrum dat onder meer de voetgangerszone bestudeert. Om te beginnen is de voetgangerszone er te snel gekomen, zegt hij. "Onder druk van de verkiezingen en de burgerbeweging Picnic the Streets is de beslissing heel snel genomen. Zonder overleg met de betrokkenen in de buurt, zonder een aangepast plan voor openbaar vervoer."
Het gevolg: de zone was amper enkele maanden oud, of ze werd al verkleind onder druk van Hotel Métropole dat zijn belangrijke klanten nog steeds voor de deur wilde laten uitstappen. Nog eens een jaar later werd ook de Zuidstraat weer opengesteld voor verkeer. Ondertussen stapelden de beroepen tegen de bouwvergunning voor de heraanleg zich op.
Het legt volgens Corijn heel mooi de tegenstrijdigheden bloot waar de stad mee kampt: het constante gevecht tussen duurzaamheid en sociaal-economische belangen. "De voetgangerszone is een buurt die het moet hebben van de fondsen van de meer gegoede burgers. Maar die bevinden zich verder weg: de wijken rondom het centrum van de stad zijn arm. Daarin is Brussel dus al uniek: die discrepantie zie je niet in al die andere steden met voetgangerszones en dat is zeer bepalend."
Daar komt nog eens bovenop dat "de Belgische elite", zoals Corijn het zegt, antistedelijk is. "Die komen niet met de metro naar de stad. Die willen met de auto tot op de plaats rijden. Die strijd vertaalt zich ook politiek."
En er valt heel wat te vechten in Brussel. Tussen de verschillende politieke ideologieën, maar ook tussen stadsdiensten onderling en tussen de stad, het gewest en Beliris. Dat is het investeringsfonds dat de middelen moet leveren voor voetgangerszone en dat onder de bevoegdheid valt van federaal minister Didier Reynders (MR).
Stadsbouwmeester Kristiaan Borret, die pas na de beslissing over de voetgangerszone werd aangesteld, stelt het dan ook onomwonden: "Volgens mij worden er politieke spelletjes gespeeld. Het is geen geheim dat de federale overheid een andere coalitie heeft dan de gewestelijke."
Pascal Smet (sp.a.), minister van Openbare Werken in de Brusselse Gewestregering beaamt dat volmondig. "Didier Reynders heeft de boel vertraagd. Hij woont in Ukkel en Ukkel is tegen de voetgangerszone." Dat de heraanleg niet start met het Beursplein, gaat er bij de minister niet in. "Het Beursplein is het hart van onze stad. De plek waar mensen huilen en feesten. Als er één plek is die je moet heraanleggen, dan is het dat wel. Maar opnieuw talmt Beliris."
Schuld van Mayeur
Els Ampe (Open Vld), als schepen voor Openbare Werken dan weer de lokale verantwoordelijke, wijst dan weer met de vinger naar de vorige burgemeester. "Als iemand de boel vertraagd heeft, dan is het Yvan Mayeur", zegt zij. De PS'er hield vast aan een volledig autovrij Brouckèreplein, ondanks een gebrek aan draagvlak. "Het is geen toeval dat sinds zijn vertrek de boel vooruitgaat", meent de liberale politica.
Intussen is de heraanleg van de voetgangerszone voorzichtig gestart. Een klein stukje tussen de Schildknaapstraat en de Grétrystraat wordt nu aangepakt. Ampe verwacht dat het grootste deel van de piétonnier tegen de zomer van 2018 klaar is. Alleen die betonblokken, die zullen blijven. "Intrekbare paaltjes zijn mooier en efficiënter, maar dat mag niet van de politie. Door de terreurdreiging moeten we de betonblokken houden."
