Arjen Robben over zijn loopbaan, mentaliteit, Bayern München en het Nederlands Elftal

De loopbaan van Robben is klaar. Alles wat nog komt, is meegenomen, een bonus. "Ik heb niets meer nodig om te zeggen: nu is hij af. Juist daarom wil ik nog meer genieten dan ik al heb gedaan." Of hij stopt na dit seizoen of doorgaat, zal de komende maanden blijken. "Alles kan. Ik kan stoppen, naar Amerika, nog één jaar Bayern, of twee jaar. Geen optie is uitgesloten." Hoewel? "Voor een terugkeer naar Nederland moet je goede redenen hebben. Voor mezelf heb ik er niets meer te winnen. Je kunt het nooit goed doen, met mijn loopbaan. Je kunt alleen verliezen."

Arjen Robben, aanvaller van Bayern München, is groot in Beieren. Overal is zijn beeltenis. In de clubwinkel aan de Säbener Strasse staat hij op de voorpagina van de poster-kalender van 2018. Op de adventskalender, met chocolaatjes achter elk venster, glijdt hij met een sleetje van een berg.

Robben verlangt soms naar het leven na het voetbal. "Misschien dat ik dan na een paar jaar denk: ik ben wezen skiën, tennis veel en ben naar een paar verjaardagen geweest. Zo bijzonder is dat ook niet." Het trainerschap? Het lijkt hem leuk, zeker bij de jeugd.

Blessures

Hoewel hij vaker geblesseerd was dan de bedoeling was, heeft Robben een geweldige loopbaan. "Mensen zeggen: hij heeft veel blessures gehad, hij kan langer door. Maar het is eerder andersom. Revalideren kost meer energie dan voetballen. Ik was altijd bezeten om terug te komen. Terwijl er één, twee blessures zijn geweest waarbij ze zeiden: dit kon wel eens einde loopbaan zijn. Dat heb ik niet laten gebeuren."

Tegen Zweden nam hij onlangs afscheid als international. Gepassioneerd, met twee doelpunten, maar Oranje moest er zeker zeven maken om de achterstand in doelsaldo weg te werken. Het beeld oogde een beetje sneu. Robben, overgebleven uit de goede oude tijd van Oranje, jagend op succes, in een elftal van middelmaat. Hoe zal het Oranje voetballeven zijn zonder Robben?

"Dat gaat gewoon verder. Er komt een nieuwe fase. Nieuwe talenten staan op. Het is alleen belangrijk dat de juiste mensen op de juiste plek zitten, in de begeleiding en in de organisatie." Hij raadt jonge voetballers aan te werken aan hun zelfbewustzijn, hun zelfkritiek. "Investeer in jezelf. Voetbal kan je zoveel moois brengen, maar wees niet te snel tevreden. Ik wilde me altijd opnieuw bewijzen. Altijd."

Is dat niet vreselijk moeilijk in die wereld met zoveel aandacht, waar iedereen een mening heeft, gewoon te blijven?
"Dat hangt af van hoe je in elkaar zit, welke mensen je om je heen hebt. Blijf lekker normaal doen. Wees dankbaar voor hoe geweldig het is wat je mag doen. Het voetballeven is mooi, maar niet altijd makkelijk. Het houdt niet op bij genieten. Er komt een volgende stap, en weer een volgende.

In mijn eerste seizoen bij Bayern München werden we kampioen, we wonnen de beker en we haalden de finale van de Champions League. Ik werd gekozen tot beste speler van de Bundesliga. Maar vervolgens moet je door. Het WK kwam eraan." Hij klapt driftig in zijn handen. "Elke keer moet je dat weer bevestigen. En dat houdt nooit op."

En daar word je niet gek van?
"Nou nee. Maar er komt wel een moment, op een bepaalde leeftijd... Ik had een eerste gesprek met Guardiola, toen hij in 2013 trainer werd hier. Hij zei: 'Ga genieten. Geniet van je voetbal. Geniet van je familie. Jij hoeft je voor mij niet meer te bewijzen, ik weet dat jij het laat zien als de belangrijke wedstrijden komen.' Dat was een heel groot compliment, en het klopte ook."

Robben speelde drie WK's, waarvan twee met prachtig succes, maar Nederland ontbreekt in 2018, bij zijn laatste kans. Met het verdriet om de uitschakeling viel hem mee. Die eliminatie kwam niet onverwacht. Het ging vooral slecht onder bondscoach Danny Blind, met wie Nederland ook het EK van 2016 miste. Dick Advocaat kon de schade niet meer herstellen.

Als Blind geen coach was geweest, hadden jullie dan EK en WK gespeeld?

"Daar zul je nooit achterkomen. Dat is een koe in de kont kijken."

De hoofdprijs op een eindtoernooi voor landen blijft derhalve de leegte op zijn palmares. Nooit zal de liefhebber de solo richting de Spaanse doelman Casillas vergeten, in de WK-finale van 2010, gestuit door diens spreekwoordelijke teen. "Dat soort momenten zullen bijblijven, ook over tien of twintig jaar. Net als de mooie momenten bijblijven. Dat hoort bij een loopbaan."

Waaraan denk je vaker: aan de 5-1 tegen Spanje in 2014, waarbij je een regiment verdedigers passeert en scoort, of aan die kans in de finale van 2010?
"Ik ben niet zo'n denker en dromer. Ik leef in het nu, en in wat komt. Het verleden is voor later, als je een keer zit met vrienden."

Hij ziet de problemen van het Nederlandse voetbal, maar hij weet de oplossing niet. Kinderen vrijer laten in hun spel, dat zou een beginnetje kunnen zijn. Laat ze dribbelen en pingelen, zoals hij dat vroeger deed, op de veldjes in Bedum. "Bij Bayern beginnen ze ook al met 7, 8 jaar met de opleiding. Ik ben daarvan een beetje tegenstander. Ik begon met 12 jaar bij FC Groningen. Je moet kinderen niet te snel in een keurslijf stoppen. Profclubs zullen zeggen: de nadruk ligt op plezier. Ik sta weleens langs de lijn bij mijn zoontjes van 9 en 5. De oudste dribbelt ook. Dan heeft hij de bal net en hoor je al ouders roepen: afgeven, afspelen. Daar kan ik slecht tegen. Als een jongen goed kan dribbelen en hij speelt er drie uit en scoort, waarom moet hij dan afspelen? Dat leert hij vanzelf, als hij van een medespeler op zijn donder krijgt. Als trainer moet je dat wat sturen, maar vooral niet te veel.

Het sociale leven is ook belangrijk. Lekker naar school met vriendjes. Ongedwongen voetballen. Als je heel jong bij een profclub komt, ligt de nadruk toch op druk, op presteren. En na een jaar vallen velen af. Weg droom. Dan krijgen ze een tik. Dat is lastig, ook voor ouders." Robben is altijd blijven dribbelen, tot zijn 33ste toe. De suppoost bij het trainingscomplex vertelt dat hij Robben zal missen. Hij is een kunstenaar, net als Ribéry.

Je nieuwe trainer Jupp Heynckes zei dat Robben beter is dan ooit. Is dat zo?
"Nee, dat vind ik niet. Dat is meer bedoeld als compliment. Het kan nog beter. Het kan altijd beter, zeker bij bepaalde momenten. Er was onlangs een serie van acht, negen wedstrijden waarin ik alles speelde, van de eerste tot de laatste minuut. Dan zit er weleens een wedstrijd tussen dat ik fysiek ietsje minder ben, want dan is het herstellen-spelen. Zelfs dan heb ik momenten dat het goed gaat en dat ik beslissend kan zijn."

_{(Lees verder onder de foto)}

Je voelt niet dat je 33 bent?
"Ja, dat voel ik wel. Het komt je niet aanwaaien. Ik heb altijd veel gedaan voor mijn carrière. Veel geïnvesteerd. Dat doe ik nog steeds. Ik moet goed oppassen en doe gedisciplineerd mijn ding. Ik ben vroeg op de club voor behandeling met de fysio. Elke dag. Altijd de gym in voor oefeningen. Het is al een heel proces voordat ik eindelijk mijn voetbalschoenen aantrek en het veld opga. Dat is gewenning. Houvast. Daar voel ik me goed bij. Het is niet altijd even leuk, maar het moet. En het wordt niet makkelijker. Hoewel ik het nog niet merk, gaat het misschien iets minder snel. Met herstel, met lopen."

Is dat erg?
"Nee, niet erg. Maar ik ben het type dat het moeilijk kan accepteren. Nu voel ik me nog goed: de kracht, de snelheid. Ik ga het moeilijk krijgen als ik voel dat het minder wordt. Daartegen wil ik zo lang mogelijk vechten. Aan de andere kant moet je ook ontspannen zijn in dat proces, door te proberen optimaal te genieten van de laatste tijd die me gegeven is als voetballer. Genieten van het spelletje. Dat heb ik altijd gedaan, maar nu een beetje meer dan vroeger. Altijd honderd procent geven heeft mij ver gebracht. Dat heb ik nog, maar ik moet het proberen te doseren. Ik ga nog steeds volle bak, bij een training, bij een wedstrijd. Altijd."

Als kind was je toch ook al zo'n streber, om een mooi Duits woord te gebruiken?
"Ik moest altijd de beste zijn, met de hoogste cijfers op school. De snelste zijn, met welk spelletje dan ook."

Vond iedereen je dan leuk?
"Nee. Zeker niet. Ik was af en toe te fanatiek. Het ging mij om winnen. Dat ging ten koste van alles. Als ik niet won, kwamen er tranen en was de hele klas natuurlijk blij. Mooi. Lachen. Met name met sport, gymnastiek, wilde ik altijd winnen. Maar ook met spelletjes. Kaarten. Dat fanatisme heeft er altijd ingezeten. Ik had momenten dat ik geen leuk gezelschap was. Zeker kinderen die minder geven om winnen, snappen dan niet hoe jij dat beleeft. Dat botste weleens. Ze konden me soms schieten, maar op andere momenten ook weer niet hoor."

_{(Lees verder onder de foto)}

In topsport heb je die eigenschap nodig?
"Absoluut. In topsport heb je veel nodig en die winnaarsmentaliteit is één aspect. Mentaliteit is alles in de topsport. Je kunt talent hebben, en de een heeft meer dan de ander, maar zonder de juiste mentaliteit red je het van zijn levensdagen niet."

Jij bent één van de sporters waarin een overdosis talent samenkwam met een mentaliteit waarvan sommigen weleens zeggen: poeh, die is fanatiek.
"Die combinatie is mijn kracht geweest. Het gaat niet alleen om de wil om te winnen, maar ook om een goed zelfbeeld. Zelfkritisch kunnen zijn, niet te snel tevreden zijn. Altijd doorgaan, niet stoppen. Ruimte zien voor verbetering. Altijd naar voren kijken. Als je nu reflecteert op de nieuwe generatie, spelen dat soort zaken een belangrijke rol. Hoe is de omgeving, hoe beleven ze de sport? Hoeveel ben je bereid te investeren om de top te halen?"

De oudere generatie zegt altijd iets over de mentaliteit van jongeren. Heb jij je geërgerd bij het Nederlands elftal, de laatste jaren?
"Geërgerd is niet het goede woord. Ik bevond me soms in een andere belevingswereld. Je moet oppassen om dingen af te keuren of om heel kritisch te zijn. Je kunt proberen je te verplaatsen in andermans situatie. Maar dat is moeilijk, omdat je er zelf anders instaat, omdat je de sport anders beleeft. Het is zonde dat ik jongens om me heen heb gezien in wie veel meer had gezeten, maar ze halen er niet alles uit door zaken die niets met voetbal te maken hebben. Ze zien de mogelijkheden die ze hebben niet, ze denken dat het goed is wat ze doen. Maar het kan veel beter, en het moet veel beter.

De maatschappij verandert. Er zijn zoveel meer invloeden van buitenaf dan voorheen. Sociale media spelen een ongelooflijk grote rol. Er zijn veel meer prikkels en verleidingen. Dus de vraag is of je dat jongens kwalijk kunt nemen. Aan de ene kant zeg ik: ja. Want je moet zelf goed voor ogen houden waar het uiteindelijk om draait. Ik heb alle keuzes in mijn loopbaan gebaseerd op het voetbal. Ook met commerciële dingen. Als het niet bij me paste, deed ik het niet. Iedereen heeft afleidingen. Je kunt niet in een tunnel leven met alleen voetbal. Iedereen heeft ontspanning nodig. Alleen: mijn keuzes zijn ingegeven door voetbal. Dat is mijn karakter, maar het komt ook door mijn omgeving. Mijn vrouw, mijn familie. Bij mij is het zo gegaan. Eerst via mijn ouders. Daarna heb ik mijn vrouw ontmoet. Dat is ook een bewuste keuze geweest. We kregen verkering toen zij 17 was en ik 16. Met 18 ging ik het huis uit, wonen in Eindhoven. Met haar. Het klikte, het paste. Het ging vanzelfsprekend."

Zij is een intelligente vrouw, maar ze koos voor het voetballeven.
"Ze koos niet voor het voetballeven, ze koos voor het leven met mij, en daar zat voetbal aan vast. Ze komt meer uit een atletiekfamilie. Met voetbal had ze niet zoveel. Ze kreeg het erbij en is erin gegroeid. Intussen bleef ze haar eigen ding doen. Ze rondde de pabo af toen we in Eindhoven woonden. Bij Chelsea heeft ze een peuterspeelzaal opgezet op een Nederlandse school. Sinds de kinderen kwamen, is ze vooral met hun opvoeding bezig."

Wat doe je straks, na het voetbal?
"Ik ben er benieuwd naar. Leuke dingen doen. Ik lees weleens boeken tegenwoordig, over psychologie. Over doelen hebben in je leven, over genieten. Vanaf mijn 16de is mijn leven door anderen bepaald. Straks mag ik mijn agenda zelf invullen. Dat zal best moeilijk zijn, wennen. Maar ik kijk ernaar uit dingen te doen die niets met voetbal te maken hebben. Een weekje skiën bijvoorbeeld, met familie. Heb ik nooit kunnen doen. Ja, één keer, toen ik nog bij PSV speelde. Toen was ik zo jong, dan gebeurt je niets. Maar nu is het risico te groot."

Wat zul je het meest missen aan voetbal?
"Spelvreugde. Ik ben liefhebber. Elke thuiswedstrijd bij Bayern is een feestje, met 78.000 toeschouwers. Er zijn ook mensen die zeggen: hij is stapelgek. Dan gaat het over hoe ik dingen beleef, hoeveel ik ervoor doe. Nog steeds probeer ik elke bal perfect te spelen tijdens een pass- en trapvorm."

Had je gedacht dat je loopbaan zo glorieus zou verlopen?
"Nee. Ook niet omdat ik zelf altijd kritisch was en bescheiden. Als jochie had ik wel door dat ik er bovenuit stak, maar ik was niet overtuigd van een profloopbaan. Ik was toen al altijd bezig met beter worden. Ik was niet snel tevreden, terwijl anderen zeiden dat ik de beste was. Als je je daarnaar gaat gedragen, heb je een probleem."

Waar staan al je prijzen?
"Daar ben ik slecht in. Dan vindt mijn vrouw weer een medaille van de gewonnen bekerfinale in mijn toilettas, na weken. Ik ga er wel iets mee doen. We bouwen een huis in Groningen, daar is vast een plekje."

Wat zie je, als je nu in de spiegel kijkt? Zie je de wijsheid die je mag verwachten?
"Ik ben niet zo ijdel. Maar verder: ik heb me op een bepaalde manier ontwikkeld, als voetballer en als mens. Ik ben happy met mezelf."