Argentijnse senaat stemde tegen legalisering abortus: zijn de vrouwenbewegingen terug bij af?

1. Het zag er toch juist goed uit?

Klopt. In juni stemde het Lagerhuis van het Argentijnse Congres nog voor de wet die abortus tot 14 weken zwangerschap mogelijk zou maken. Voorstanders trokken juichend door de straten. Dit keer liet de stemming de voorstanders echter in ­tranen achter: in de Senaat stemden 31 leden voor, 38 tegen.

De Argentijnse vrouwenbeweging kwam de afgelopen jaren goed op gang na enkele incidenten van geweld tegen vrouwen. In 2015 vermoordde een 16-jarige jongen met hulp van zijn ouders een 14-jarig meisje dat hij zwanger had gemaakt.

Die zaak leidde tot een golf van verontwaardiging en gaf de beweging tegen geweld tegen vrouwen een sterke impuls. In reactie op de moord, die massale demonstraties teweegbracht, werd de feministische beweging annex strijdkreet ‘Ni una menos’ (‘niet één [vrouw] minder’) geboren. De beweging ijverde sindsdien voor het recht op een ­legale en veilige abortus.

Volgens het ministerie van Volksgezondheid laten jaarlijks zo’n driehonderdduizend Argentijnse vrouwen een illegale abortus uitvoeren bij een kliniek. Anderen zoeken hun toevlucht tot een kleerhanger of een mix van medicijnen.

2. Waar ging het politiek mis?

Uiteindelijk bestond in de Senaat simpelweg geen meerderheid voor legalisering. Dat de wet er überhaupt doorkwam, mag een wonder heten. Het kostte de vrouwenbeweging elf jaar om een stemming in het parlement over de wet af te dwingen. In juni was er weliswaar een meerderheid in het Lagerhuis voor de wetswijziging, maar die was minimaal: 129 stemmen voor, 125 tegen.

De Argentijnse politiek is, net als de maatschappij, verdeeld over de abortuskwestie. Tegenover iedere Argentijn die vurig voorstander is van legalisering, staat een landgenoot die abortus als moord beschouwt. Het katholieke geloof is niet zelden de basis voor die weerstand.

De bevolking was wel in meerderheid voor de nieuwe wet, bleek uit opiniepeilingen. Maar volgens voorstanders heeft de kerk de doorslag gegeven. "De kerk heeft ­senatoren onder druk gezet om ­tegen te stemmen", aldus Ana Correa, een van de grondleggers van Ni una menos tegen The Guardian over de nederlaag.

3. Wat was de rol van de kerk in het debat?

De katholieke kerk in Argentinië mengde zich actief in de discussie. In maart riep paus Franciscus in een open brief de Argentijnse bevolking op om ‘de verdediging van het leven en rechtvaardigheid’ tot prioriteit te maken. Die boodschap werd gezien als een herinnering aan het abortusstandpunt van de kerk.

Volgens de Argentijnse krant ­Clarín zou paus Franciscus tegenstanders van de wet in de Senaat hebben aangespoord om twijfelende medesenatoren onder druk te zetten. Dat het hoofd van de kerk zelf afkomstig is uit Argentinië, maakte een al verhitte landelijke discussie nog dramatischer. Monseigneur Oscar Ojea, voorzitter van de Argentijnse bisschoppensynode, stelde in juli dat ‘het vermoorden van een mens door een ander mens’ door de nieuwe wet legaal zou worden.

Overigens was ook de evangelisch-protestantse kerk uitgesproken tegenstander van de abortuswet. In Argentinië maken deze ‘evangelicals’ naar schatting zo’n 15 procent van de christenheid uit.

4. Hoe kijkt de rest van Latijns-Amerika naar abortus?

Was de wet er wel door gekomen, dan was Argentinië pas het tweede land in Latijns-Amerika geweest dat abortus legaliseerde, na Uruguay. De huidige wetgeving in Argentinië lijkt op die van landen als Ecuador en Peru: abortus mag alleen in het geval van verkrachting of wanneer de moeder in levensgevaar komt.

Vooral in Centraal-Amerika is de abortuswetgeving zeer streng. Vier van de zes landen waar abortus in alle gevallen verboden is, behoren tot deze regio: de Dominicaanse Republiek, El Salvador, Nicaragua en Honduras.

Afgelopen maand demonstreerden in Santiago en Chili nog duizenden mensen vóór een hervorming van de abortuswetgeving.

5. Hoe moet het nu verder?

Omdat de wet het bijna wél haalde, hebben voorstanders reden te geloven dat zij het tij mee hebben in de strijd voor legalisering van abortus. Bij wijze van symbolische daad stemde oud-president Cristina Fernández de Kirchner als senator vóór de nieuwe wet. Als president (2007-2015) was zij nog consequent tegen abortus geweest.

"De duizenden meisjes die de straat opgingen hebben mij van mening doen veranderen", zei Fernández voor de stemming. "Als deze wet er niet dit jaar komt, dan wel volgend jaar", voegde ze daar aan toe.

Miguel Ángel Pichetto, lid van de Senaat voor de oppositie, zei in een toespraak dat de voorstanders van abortus niet op zouden geven. ‘De toekomst is niet aan de tegenstanders’, zei hij. ‘Vroeg of laat zullen wij deze discussie winnen.’