Antwerpen haalt cijfers nieuwe verkeerscampagne offline: "Dit was fout"

De nieuwe verkeersveiligheidscampagne van de stad Antwerpen en de lokale politie ligt al sinds de start eind augustus onder vuur. Het stadsbestuur erkent nu dat de cijfers achter de campagne niet kloppen en zal er dan ook niet langer naar verwijzen. De website meerveiligverkeer.be werd vanmiddag al aangepast; er is nu geen sprake meer van welke situaties de grootste oorzaken zijn van verkeersongevallen.

Burgemeester Bart De Wever erkent bij monde van zijn woordvoerder dat er fouten zijn gemaakt en zegt dat de stad en de politie "te ambitieus" zijn geweest. "We hebben hier inderdaad misschien wel te veel hooi op onze vork genomen. Als we verwijzen naar cijfers, moeten we dat inderdaad ook kunnen staven, en daar blijkt iets fout gelopen," zegt woordvoerder Johan Vermant aan De Morgen.

De nieuwe campagne focust voor het eerst niet enkel en alleen op het autoverkeer, maar richt zich ook specifiek op voetgangers en fietsers. In het Antwerpse straatbeeld hangen daarom al enkele weken duizenden bordjes met boodschappen als 'Ben jij ook een even-wachten-tot-het-groen-wordt-fietser?' Maar veel fietsers en zwakke weggebruikers voelen zich geviseerd en geculpabiliseerd en vinden de focus ongerechtvaardigd.

De lokale politie antwoordde twee weken geleden op de forse kritiek met de stelling dat uit onderzoek blijkt dat twee van de vier belangrijkste oorzaken van ongevallen in Antwerpen 'fietsen op het voetpad' en 'fietsen tegen de rijrichting' zijn. Op plaats één en twee zouden 'te snel rijden' en 'rood licht negeren' staan. Maar ook op die bewering kwam veel kritiek en uiteindelijk gaf de politie toe dat ze een fout had gemaakt: het ging enkel over ongevallen waarbij zwakke weggebruikers waren betrokken, en niet over alle verkeersongevallen.

"Wraakroepend gegoochel"

De Antwerpse gemeenteraad kreeg daarop gisterenavond het befaamde rapport onder ogen waarop de campagne is gebaseerd. Maar de langverwachte duidelijkheid brachten de cijfers niet, integendeel. De analyse zette de bewering van de politie zelfs helemaal op losse schroeven. Oppositieraadslid Toon Wassenberg (sp.a) sprak van "wraakroepend gegoochel met cijfers". "De burgemeester blijft zeggen dat de campagne gebaseerd is op objectieve cijfers en verwijt ons politiek spelletjes. Dan is het toch wel vreemd dat hier nu iets totaal anders uit blijkt. Bart De Wever staat hier toch wel met zijn broek op de enkels."

Enkele cijfers uit het rapport: op het voetpad fietsen was in de periode 2012 tot 2014 de oorzaak van welgeteld zes ongevallen, of 0,51 procent van het totaal. Het is daarmee pas de dertiende oorzaak van ongevallen met zwakke weggebruikers, terwijl het volgens de campagne de derde oorzaak is.

Te snel rijden, in de campagne oorzaak nummer één, valt in de cijfers al helemaal nergens te bespeuren. Het is dus ook nog altijd niet duidelijk of dat gaat over fietsers en autobestuurders. Het rode licht negeren, in de campagne op plaats twee, staat pas op de elfde plaats met 83 oorzaken bij fietsers en op de zesde plaats met 56 oorzaken bij voetgangers. Bovendien blijkt uit de cijfers ook helemaal niet wie het rode licht negeerde: de fietser/voetganger, of de tegenpartij, meestal een autobestuurder.

De allergrootste oorzaak van ongevallen met fietsers is volgens de analyse het niet verlenen van voorrang, meestal bij het afdraaien. Die zijn 'goed' voor 20 procent van de ongevallen. Maar ook hier is het onduidelijkheid troef. "Vooral bij het negeren van voorrang bij het afslaan heb ik het donkerbruin vermoeden dat de veroorzaker in het merendeel van de gevallen een bestuurder is en niet de betrokken fietser", zegt Wassenberg. "Net zoals onder de vermelding 'Overstekende voetgangers op zebrapad' de voetgangers wellicht niet de veroorzakers zijn van het ongeval."

"Campagne blijft bestaan"

Vanavond wordt er nog over de campagne gedebatteerd op het tweede deel van de gemeenteraad. Oppositiepartijen sp.a en Groen zullen het stadsbestuur fors aan de tand voelen over de onduidelijke cijfers.

Niettemin blijft de stad inhoudelijk wel volledig achter de campagne staan, zegt de woordvoerder van burgemeester De Wever. "Uit de A-monitor, de enquête van de stad bij haar inwoners, blijkt dat 40 procent zich wel eens stoort aan het gedrag van fietsers. Iedereen kan ook merken dat er steeds meer voetgangers en fietsers bijkomen in de stad, wat ook goed is. Bovendien vraagt de Staten-Generaal voor de Verkeersveiligheid al jarenlang om een hoffelijkheidscampagne bij fietsers en voetgangers. Daarom deze algemene campagne, die niet langer enkel en alleen op autobestuurders focust. Wij vinden de kern en in de inhoud van de campagne dan ook nog altijd perfect verdedigbaar en bovendien noodzakelijk. Aan de campagne zelf zal dus ook helemaal niets veranderen. Maar we hebben gisteren wel gevraagd om de cijfers te laten weghalen."

Oppositieraadslid Wassenberg is blij dat de stad zijn fout erkent. "Dit bevestigt wat wij altijd hebben gezegd, dat de cijfers niet kloppen. De Wever en het stadsbestuur zijn hun verdediging altijd begonnen met 'Uit de cijfers blijkt dat ...'. Dat blijkt nu dus niet te kloppen. Deze campagne had, als ze anders was aangepakt, kunnen bijdragen tot meer respect tussen de verschillende verkeersdeelnemers in Antwerpen. Maar Bart De Wever heeft er absoluut een politiek spel van willen maken."

"Amateurisch en gebricoleerd"

Oppositiepartij Groen spreekt van een "amateuristische en gebricoleerde" campagne. "De burgemeester toverde dit onderzoek uit zijn mouw om de gecontesteerde verkeerscampagne gericht op fietsers met cijfers te onderbouwen", zegt Freya Piryns. "Wat blijkt? Er is helemaal geen link tussen de campagne en de cijfers. Déze hele campagne is een pure provocatie van de zwakke weggebruiker. Hier relevante beleidsconclusies uit trekken, is dan ook volstrekt belachelijk."

"Als je écht iets aan de verkeersveiligheid wil doen, baseer je dan op reële en objectieve cijfers", aldus Piryns nog. "Wij hebben zopas de cijfers opgevraagd van de zwartste kruispunten van de stad. Neem die als uitgangspunt om beleid mee te voeren in plaats van af te gaan op het buikgevoel zoals De Wever doet. Deze kruispunten prioritair aanpakken zal levens redden, een pestcampagne gebaseerd op onbestaande cijfers niet."

Lees hieronder integraal de analyse van de verkeersongevallen in Antwerpen: