Angststoornis vaakst voorkomende psychiatrische klacht bij jongeren: ‘Er zijn nog veel vooroordelen’

Angststoornissen zijn de vaakst voorkomende psychiatrische stoornissen bij kinderen en jongeren. In haar nieuwe podcast ‘Club Angst’ gaat Sofie Steenhaut dieper in op het probleem. ‘Een angststoornis lost zichzelf niet op.’

“Een Chiro voor anxious people”, zo omschrijft Sofie Steenhaut (27) de club die ze in de eerste aflevering van haar nieuwe podcastreeks opricht. Het is een erg jolige omschrijving voor een groep jonge mensen die met angststoornissen kampt, maar die luchtigheid helpt om het zware thema verteerbaar te maken.

Bovendien weet Steenhaut waarover ze spreekt. Als 16-jarige kreeg ze voor het eerst symptomen van wat jaren later een angst- en depressieve stoornis bleek te zijn. Zo was ze gespannen om naar school te gaan en kreeg ze last van paniekaanvallen. Twee jaar later startte ze een behandelingstraject bij een psychiater, maar de stoornis heeft vandaag nog steeds een impact op haar leven.

In de podcast vertelt ze openhartig over die issues en gaat ze op zoek naar duiding bij experts. Daarbij wordt duidelijk dat Steenhaut lang niet de enige is die met de gevoelens kampt. Cijfers van Sciensano tonen aan dat een kwart van de mensen in maart 2022 met een angststoornis of/en een depressieve stoornis kampte. In 2018 ging het nog maar om een op de tien burgers. De coronacrisis deed die cijfers nog sneller oplopen.

De podcastreeks vertrekt vanuit de verhalen van jongeren en dat is geen toeval. Volgens Hilde Sijmons, kinder- en jeugdpsychiater aan het Universitair Psychiatrisch Centrum van de KU Leuven, blijft de prevalentie van de stoornis bij jonge mensen te vaak onderbelicht. “Voor ze achttien worden, heeft 10 procent van de jongeren een angststoornis doorgemaakt. De tolerantie voor de angsten van minderjarigen is te groot”, vertelt ze.

Ouders kloppen vaak pas aan bij experts wanneer hun kinderen zo bang zijn dat ze niet meer naar school gaan of ernstig lijden op fysiek vlak. Ze zijn daarbij overtuigd van het idee dat hun kind de angst wel zal ontgroeien, maar bij een stoornis is dat niet het geval.

‘Lost zich niet zelf op’

“Een angststoornis lost zichzelf niet op, ze komt telkens op een andere manier terug”, zegt Sijmons. Het is logisch dat kinderen en jongeren bang zijn voor wat ze niet kennen, maar normaal gezien neemt de angst af naarmate ze het risico beter kunnen inschatten. Bij een angststoornis staat die vrees niet meer in verhouding tot het mogelijke gevaar en houdt ze ook langer aan.

Luna Cuypers (19) weet maar al te goed hoe ingrijpend de gevolgen van een angststoornis kunnen zijn. “Angsten zitten al langer in me, maar na de eerste lockdown is het geëxplodeerd”, vertelt ze. Als chronisch zieke was ze in eerste instantie bang om het virus op te lopen, later verplaatste de angst zich vooral naar haar sociale leven. Op een bepaald moment sloot ze zichzelf zo veel mogelijk op op haar kamer, uitstapjes gingen vaak gepaard met paniekaanvallen. “Mijn mama merkte al langer dat het niet goed met me ging en na enkele maanden heb ik haar verteld wat er aan de hand was. Samen hebben we hulp gezocht.”

Een psycholoog die gespecialiseerd is in angststoornissen hielp haar om via cognitieve gedragstherapie met haar gevoelens om te gaan. Vandaag gaat het beter en studeert ze ‘sociaal werk’ in Leuven. Toch denkt ze dat de angstgevoelens altijd op de achtergrond zullen sluimeren. “Het is een rouwproces om te beseffen dat het altijd impact zal hebben op mijn leven, maar therapie maakt het makkelijker om ermee om te gaan.”

Goede resultaten

Bij een psycholoog aankloppen en over een angststoornis op jonge leeftijd spreken, is allesbehalve vanzelfsprekend. Toch wijst Sijmons erop dat een escalatie van de situatie ook een grote impact op de gezondheid van patiënten kan hebben. “Depressie en angststoornissen zijn twee handen op een buik. Als er geen behandeling komt, groeit ook de kans op middelenmisbruik of suïcide.”

Mensen die met de stoornis kampen, kunnen zich bovendien optrekken aan het feit dat de resultaten van de behandeling erg goed zijn. Jaren na het eind van een traject bij een psycholoog kunnen de gevoelens weer opduiken, maar dan kost het minder moeite om de tools uit het verleden opnieuw aan te reiken. Kinderen en jongeren zijn bovendien kneedbaarder, waardoor de vruchten van een succesvolle behandeling zich langer kunnen afwerpen.

Steenhaut hoopt dat ze met haar podcast een steentje kan bijdragen in het debat rond mentaal welzijn. Tijdens het maakproces merkte ze dat heel wat jongeren vandaag al losser over psychische issues kunnen communiceren dan pakweg tien jaar geleden, maar de drempels blijven soms hoog. “Er bestaan nog veel vooroordelen over angststoornissen. Voor werkgevers lijkt het weleens alsof de stoornis inhoudt dat je niet stressbestendig bent of niet met druk om kan, terwijl het voor mij net andersom is”, vertelt ze.

Een vakantie waarbij ze weinig om handen heeft, boezemt haar sneller angst in dan wanneer ze een strakke deadline moet halen. Op sollicitaties lijken werkgevers dat goed te beseffen, maar wanneer de situatie zich effectief voordoet, loopt het niet altijd zo vlot. Al merkt ze dat de jonge generatie met memes over de zware problematiek communiceert, waardoor het stigma langzaam kleiner wordt.