Amerikanen op straat tégen hun lockdown: ‘De progressieven leiden ons naar een dictatuur’

Het valt in Europa amper te begrijpen, maar in de VS blijven groepen betogers de straat opgaan om het terugschroeven van de lockdown te eisen. Vooral in de landelijke gebieden die niet erg getroffen zijn, begrijpen ze niet waarom zij binnen moeten blijven. ‘Ze willen onze vrijheid afpakken.’

“Ze wil ons allemaal in de ellende storten”, zegt Dawn Connor, een jonge oma die deze woensdagochtend in een uurtje naar Lansing, de hoofdstad van Michigan, is gereden om te protesteren tegen ‘die takkenteef’, zoals ze gouverneur Gretchen Whitmer noemt, en tegen de strenge maatregelen waarmee zij het coronavirus bestrijdt. “Ze hoopt dat we het zo ellendig krijgen dat we in november niet meer op Trump stemmen. En dat is niet alleen economisch. Waarom mag ik anders niet meer met mijn bootje het meer op om te gaan vissen?”

“Volgens mij wil ze vicepresident worden”, zegt Michael Wood, een kastenmaker met een camouflagecowboyhoed en een grote Amerikaanse vlag die zijn zoon en dochter heeft meegenomen naar het protest. “Ik denk dat ze op deze manier indruk wil maken op Biden.”

“Ze wil gewoon onze vrijheid afpakken”, zegt Timothy Teagan, een twintiger met een tropisch shirt en een semi-automatisch geweer op zijn buik. “Ze heeft al drones besteld om ons in de gaten te houden.”

Er rijdt een toeterende auto langs. Uit het raam hangt een jongetje van een jaar of dertien met een rood Trump-petje op. ‘Born free!’, staat er op zijn protestbord. Hij balt zijn vuist. De demonstranten ballen hun vuisten.

Er rijdt een toeterende auto langs met een woordspeling: ‘Ontsla W-Hitler!’

Er rijdt een toeterende pick-up truck langs: ‘Tuinieren is essentieel!’

Wat ze ook vinden: het coronavirus, dat voor gouverneur Gretchen Whitmer de reden is om haar staat zo veel mogelijk op slot te gooien, is voor deze mensen van ondergeschikt belang.

Ergens komt het bekend voor. Amerikanen staan wel vaker te demonstreren bij zo’n provinciaals regeringsgebouw, met hun vlaggen en slogans en geharde grondwettelijke overtuigingen over wapens en abortus en oude standbeelden en transseksuele toiletten. Dat zijn de kwesties waarover conservatieven en progressieven de afgelopen jaren hun cultuurstrijd hebben uitgevochten – onderwerpen die in theorie ruimte laten voor nuance, maar door de polariserende gemakzucht van politici en (sociale) media steeds zwart-witter zijn geworden. En daar gaan mensen dan de straat voor op.

Vaak zijn het onderwerpen waarover in de stad anders wordt gedacht dan op het platteland – waardoor de stad en het platteland steeds lijnrechter tegenover elkaar zijn komen te staan.

Daar komt nu bij dat het coronavirus in de steden van Amerika veel harder heeft huisgehouden dan op het platteland. De overgrote meerderheid van de tot dusver 45.000 doden viel in de steden, en binnen die steden vooral in wijken met veel zwarte Amerikanen en latino’s. Dat is dus de reden waarom zo veel provinciale Amerikanen de afgelopen dagen, niet alleen in Michigan maar ook in Ohio, Wisconsin, Pennsylvania, Texas, Colorado en North Carolina, de straat op gingen.

Ze zien het probleem niet.

Het is niet voor niets dat het eerste protest vorige week in Michigan plaatsvond. Dit is de staat waar, na New York en New Jersey, de meeste doden zijn gevallen (tot dusver bijna 3.000). Maar het is ook een staat waar in de provincie, buiten de steden Detroit en Flint, relatief weinig slachtoffers zijn gevallen. “Ik ken niemand die iemand kent die ziek is geworden”, zegt Dawn Connor. “En ik ken veel mensen.”

Volgens Jay Imerman, een programmeur die betrokken was bij de organisatie van de protesten, viel 85 procent van de doden in Detroit. “Dat zijn maar drie counties, en toch gaat de hele staat op slot. Het was goed om de ziekenhuizen daar op een toevloed aan patiënten voor te bereiden – maar nu hebben álle ziekenhuizen in de staat zich op een toevloed aan patiënten moeten voorbereiden. Waardoor ze andere operaties niet meer kunnen doen, en dus geen geld meer verdienen, en nu personeel moeten ontslaan! Daar zijn we boos over.”

Het land van de vrijheid

De woede werd nog groter omdat Whitmer de maatregelen in Michigan vorige week verder heeft aangescherpt. In winkels die open waren werden de verf- en tuinafdeling afgesloten. Varen en vissen werd verboden. Een bezoek aan buitenhuizen werd verboden. Tuinieren werd verboden.

“Ze grijpen dit excuus gewoon aan om alles te reguleren”, zegt Michael Wood. “Dat is in de natuur van progressieven. Beetje bij beetje. Stapje voor stapje. Uiteindelijk kom je uit bij een dictatuur.”

Imerman: “Mijn overgrootouders komen uit Wit-Rusland, die zijn in 1910 aan de tsaar ontvlucht. Mijn grootouders hebben in een concentratiekamp gezeten. Ze zijn naar Amerika gekomen omdat dit het land is van de vrijheid. En dat willen ze nu inperken? Dat kan ik niet laten gebeuren.”

Dus pruttelt het in Michigan, ook buiten de protesten om. Deze noordelijke staat, tussen de grote meren en tegen Canada aan, is altijd een broeinest van ondernemers geweest, met plaatsen als Holland en Grand Rapids, waar calvinistische Nederlandse kolonisten sinds de negentiende eeuw met hun godvrezende ijver allerlei kleine bedrijfjes uit de grond stampten – met een afkeer van overheidsbemoeienis.

“Je moet ons onze gang laten gaan”, zegt Steve Groenenboom, eigenaar van een ingenieursbureau in Grand Rapids, die vorige week ook met zijn vrouw heeft geprotesteerd (wat opvalt is dat veel demonstranten hoger opgeleid zijn). “De overheid probeert ons met de lockdown kapot te maken. En geeft veel te hoge uitkeringen aan de werklozen, zodat die straks niet eens meer willen werken.”

Dat er een pandemie is, dat betwisten ze hier niet. Maar dat die pandemie overal even erg is, dat betwisten ze wel. Het doel van de lockdown, zeggen veel van hen, was om de ziekenhuizen niet te laten verzuipen. Dat is gelukt. Dus nu kan het leven door.

Zelfs Imerman, van wie twee verre familieleden zijn gestorven aan het virus, blijft naar de statistieken kijken. “Ziekten horen bij het leven. Het is nog steeds niet veel erger dan een ernstige griep.”

“24 doden! Waarvan tien in één verzorgingstehuis.” Op het radiostation van Grand Rapids relativeert de lokale talkshowpresentator Bill Simonson de getallen in de regio. “Dat is alsof er een tornado is overgekomen. Heel erg van die doden, maar daarna ga je door. Als je kijkt naar de medische data, naar de afnemende curves, dan is er geen reden om gesloten te blijven.”

Even later slingert hij, zoals dat gaat in de VS, een reclame de ether in: “Kom naar Tullymore Golf deze zomer! Voor 199 dollar gooien we er ook nog een heerlijke ribsteak tegenaan! Tullymore Golf gaat zeker open!”

Commerciële, principiële en politieke overwegingen lopen in de VS altijd door elkaar, en dus ook in de coronacrisis. Deze omgeving, in West-Michigan, is de thuisbasis van de steenrijke christelijke familie DeVos, groot geworden met marketingtrucs. In Grand Rapids kom je de familienaam overal tegen, op ziekenhuizen, een college en een theater, en in Holland staat het huis van Betsy, de dochter die nu minister van Onderwijs is.

Een van de stichtingen die haar familie de afgelopen jaren duizenden dollars heeft gesponsord, het Michigan Freedom Fund, was vorige week mede-organisator van de rally die het heropenen van de staat eiste. De stichting wakkerde de belangstelling aan met advertenties op Facebook, en via een hecht netwerk van andere conservatieve stichtingen en Republikeinse partijleden. De invloed was aanzienlijk: er kwamen vorige week bijna 4.000 betogers naar Lansing. Deze week, toen de conservatieve stichtingen niet meer meehielpen met de publiciteit (ook omdat Facebook dat verbood), kwamen er slechts enkele tientallen deelnemers op de demonstratie af.

President tegen gouverneurs

Michigan was het begin van een hele serie betogingen in andere staten, ook weer gesteund door conservatieve groeperingen. Ook Trump wakkerde de volksopstand aan, met een drievoudige oproep op Twitter, gericht op staten met Democratische gouverneurs. “Bevrijd Michigan! Bevrijd Minnesota! Bevrijd Virginia!” Het is niet eerder voorgekomen dat een zittende president een soort oppositie organiseert tegen ‘vijandige’ gouverneurs.

Of dat politiek handig is, is de vraag: volgens een opiniepeiling deze week van NBC en The Wall Street Journal is nog steeds een meerderheid van de Amerikanen tégen het te snel opengooien van de economie.

Dinsdag kwam daar nog Trumps minister van Justitie overheen. William Barr vertelde in een interview dat hij rechtszaken zal steunen die door burgers worden aangespannen tegen ‘gouverneurs die de burgerrechten of commerciële belangen schenden’. Een adviseur van Trump noemde de opstandelingen in de staten de nieuwe ‘Rosa Parks’, naar de zwarte vrouw die in 1955 weigerde achterin de bus te gaan zitten.

“Ik doe dit uit principe”, zei Dawn Connor woensdag. “Weet je, ik stuurde vorige week een foto van het protest naar een Democratische vriendin, om haar een beetje te pesten. ‘Wat maakt jou die lockdown uit, jij hebt toch nog een baan, schreef ze terug. Dat is het einde van onze vriendschap. Ik dacht dat zij degene was die altijd opkwam voor anderen. Ja, ik heb mijn baan nog. Maar ik doe dit voor de vrijheid van anderen. De vrijheid om geld te kunnen verdienen.”