Amerikaanse slagerszoon zonder brilletje

Herkenbare, hartverwarmende verhalen van

David Sedaris (°1956) werd in 2001 door Time uitgeroepen tot ‘Humorist of the Year’. Die eer viel Sedaris te beurt voor zijn hilarische dagboekfragmenten. Deze Amerikaanse auteur van Griekse afkomst leest die ook voor op de nationale radiozenders en is regelmatig te gast bij übertalkshowhost David Letterman. Wereldwijd verkocht hij al 10 miljoen boeken. Menig Nederlands en Vlaams humorist noemt hem als inspiratiebron. De liefhebbers van de betere zelfspottende tongue-in-cheek verwijs ik graag door naar youtube.

Sedaris houdt van zijn eenentwintigste een dagboek bij. Eind jaren tachtig merkt een bekend Amerikaans radiopresentator het humoristische potentieel van deze jongeman op en vraagt hem voor te komen lezen in zijn radioprogramma. De bundels Naked (1997), Me Talk Pretty One Day (2000), Dress Your Family in Corduroy and Denim (2004) en When You Are Engulfed in Flames (2008) worden allemaal bestsellers. De Nederlandse uitgeverij Lebowski vroeg aan Aaf Brandt Corstius om een selectie te maken van de beste familieverhalen.

En wie is nu die Aaf Brandt Corstius, hoor ik u denken. Ze is columniste bij de Volkskrant en broer van Jelle, de Nederlandse Martin Heylen. Deze correspondent maakte twee licht-ironische televisieprogramma’s waarin hij heel Rusland rondtrekt. Maar de vader kennen we natuurlijk het best: Hugo Brandt Corstius. Hij maakte naam, faam en herrie als columnist onder de pseudoniemen Piet Grijs, Stoker en Battus. Best wel een interessante familie. En het moet gezegd: Aaf Brandt Corstius zocht inderdaad fantastische verhalen bijeen. Of je daar als lezer iets aan hebt als je eigen familie niet zo speciaal is als die van Aaf Brandt Corstius of Sedaris? Ja hoor. (Of zegt dat nu veel over mijn eigen familie?)

Wie graag genadeloze boekrecensies (genre Lucas Somath) leest, hake nu af. Ondertekende is immers fan geworden. Sedaris is een gezonde mix van Gerrit Komrij en Tom Lanoye. (God verhoede dat deze mix ook in het echt bestaat en audioboeken inleest.) Sedaris verstaat de kunst om zichzelf bloot te geven en daarbij niets of niemand en zeker niet zichzelf te ontzien. Het verhaal ‘Ik hou van jongens’ is je reinste Kartonnen dozen-materiaal: “Mijn ouders kenden een echtpaar wiens zoon in dronkenschap een dominee had doodgereden. Ze hadden kennissen wier oudste dochter een tulband met schoonmaakmiddel had overgoten, en ze hadden gehoord van een ander kind dat onder invloed van verfverdunner zijn cockerspaniël in brand had gestoken. Maar mensen wier zoon homoseksueel was, daar hoorde je ze nooit over.” Sedaris ontmoet zijn eerste liefje op zomerkamp (ze delen een stapelbed). Veelvuldig masturberen doet hun bed verschuiven. “Onze liefde kon stapelbedden verzetten.” Toch is dit boek meer dan alleen een aaneenschakeling stevige schuine oneliners.

In ‘Zeg mij na’ maakt Sedaris een mooi portret van zijn zus Lisa, die een tijdlang werkte als fotografe voor een farmaceutisch bedrijf “waar ze foto’s maakte van bacteriën, virussen en mensen die op bacteriën en virussen reageerden. Om wat bij te verdienen fotografeerde ze in de weekenden bruiloften, wat bijna op hetzelfde neerkwam.” Sedaris is op zijn best als hij kleine faits divers aangrijpt om iets over de maatschappij te vertellen. Net als Gerrit Komrij dat zo vaak doet. In ‘Haantje aan de ketting’ en ‘Baby Einstein’ is het aan Davids broer Paul, een ADHD’er van het zuiverste water die uiteindelijk in de rol van brave (nu ja) echtgenoot wordt gedwongen. En binnen de kortste keren zijn vrouw met “mama” aanspreekt. (Net zoals er ouders zijn die hun dochter met “zus” aanspreken. Een gebruik dat mijn inziens bij wet verboden mag worden.) David wil, maar mag geen speech houden op het huwelijk. “Die had ik al in gedachten vanaf dat Paul een jongen was, maar niemand had mij iets gevraagd. Nu zou ik moeten wachten tot zijn begrafenis.”

Natuurlijk kan de kunstverzamelende vader die rondrijdt in een “Bushmobiel” niet ontbreken in deze bundel. Diens ouders luisterden alleen naar “Griekse muziek, wat voor iedereen die daar niet vandaan komt een contradictio in terminis is.” Jazz was voor de vader een vorm van rebellie. Een liefde die hij hopeloos op zijn eigen kinderen tracht over te dragen. Vaders ouderlijke onbeholpenheid wordt liefdevol geïllustreerd. “Hij vraagt zich af waarom de meisjes niet vaker langskomen, en als ze dat dan wel doen, zegt hij al als hij opendoet: ‘Vergis ik me nou, of ben je een paar pondjes aangekomen?’”Moeder is dan weer verslingerd aan televisiedetectives en weet David slinks een acteercarrière te ontzeggen.

De intelligente opeenvolging van verhalen zorgt voor een heerlijk familieportret met universeel karakter. Sedaris heeft de gave om de wereld heel nauwkeurig te beschrijven. Een Amerikaanse variant van onze slagerszoon met een brilletje. Er mag af en toe vet en vol gelachen worden; met de Griekse grootouders (“Alleen door foto’s van hen ondersteboven te bekijken, kon je de indruk krijgen dat ze glimlachten”), nudisten en het slavenleger van Sinterklaas. Waarom ‘De beste wensen aan vrienden en familieleden’ in deze bundel is opgenomen, is mij echter een raadsel. Gelukkig wordt het gevolgd door het mooiste verhaal van de bundel: ‘As’, het afscheid van de moeder, geveld door kanker. David en Lisa zitten op het gras te kijken naar hun moeder die op een balkon staat te roken “terwijl zij angstig en verlaten naar het uiteinde van haar sigaret zat te kijken en zich inmiddels heel duidelijk kon voorstellen hoe ze er als as uit zou zien.”

Van je familie moet je het hebben. Een huizenhoog cliché. Maar soms zit er in een cliché veel waarheid. In dit boek ook. En clichés zijn altijd heel herkenbaar. Dit boek ook. Een mislukte poging tot conceptuele kunst, een confrontatie met de leerlingen van de middelbare school, met wie je na al die jaren niks gemeenschappelijks blijkt te hebben, een zus die je niet meer wil kennen als je samen op zomerkamp bent en hoe je leven nooit meer hetzelfde kan zijn als je je moeder voor het eerst naakt ziet... Voelt u zich vooral aangesproken.