Amerikaanse expert heeft plan waarmee ook België zich sneller uit lockdown zou kunnen bevrijden: ‘Curve kan drie keer sneller dalen’

De curve van het aantal coronabesmettingen onder controle houden. Dat is wat we al tien maanden proberen te doen. Tot nog toe vertrouwt onze overheid quasi uitsluitend op lockdownmaatregelen. Gaat de curve naar omlaag? Dan kunnen winkels, scholen en horeca open. Gaat de curve naar omhoog? Dan draaien we de sleutel in het slot. Tot België genoeg vaccins kan bemachtigen, lijken er geen andere opties.

Of toch? We hebben ondertussen namelijk een instrument dat er in maart niet was: een coronatest die binnen het kwartier kan vertellen of iemand besmettelijk is. Die sneltest is volgens meer dan vijftig vooraanstaande Amerikaanse wetenschappers hét wapen waarmee we landen of steden uit verstikkende lockdowns kunnen verlossen. Zij pleiten onomwonden voor ‘Operatie Sneltest’.

Wie zijn de experten die ‘Operatie Sneltest’ voorstellen?

De voortrekker is Michael Mina, een epidemioloog en assistent-professor aan Harvard die al maanden onderzoek doet naar de doeltreffendheid van sneltesten en ondertussen uitgegroeid is tot een wereldautoriteit. Hij is ervan overtuigd dat sneltesten een antwoord bieden op de crisis waarin we ons bevinden en verzamelde meer dan vijftig wetenschappers rond zich die dat idee mee onderschrijven.

Het gaat om specialisten in infectieziekten, epidemiologen, microbiologen en statistici. Velen onder hen zijn leidinggevenden, werken aan prestigieuze universiteiten of hadden onder president Obama een toppositie binnen de Amerikaanse overheid. Samen publiceerden ze vorige week een statement waarin ze de toekomstige president Biden en het Amerikaanse Congres oproepen om in de VS de komende weken massaal te investeren in de aankoop en verspreiding van sneltesten. Ze doen dat zeer dwingend: “Het is nú tijd om in actie te schieten.”

Wat houdt ‘Operatie Sneltest’ in?

Het concept is eenvoudig. Zodra het virus wijdverspreid is onder een bevolking (zoals in België), brengt de overheid een stad, land of regio in lockdown. Maar tijdens die lockdown test de overheid wel zoveel mogelijk mensen twee keer per week met een snelle coronatest. Of ze symptomen hebben, maakt niet uit. Het belangrijkste is dat je véél mensen test.

Wie positief test, gaat in quarantaine. Wie negatief test, blijft de lockdownregels volgen. “Als je dat doet, dan kan je de curve in amper enkele weken drastisch naar omlaag duwen”, verklaarde Mina de voorbije weken in Amerikaanse media. “In vier tot zes weken tijd kan je de epidemie zelfs quasi volledig stilleggen en de lockdown opheffen.”

Hoe weten ze of dat werkt?

Mina en zeven collega’s van de Universiteit van Colorado gooiden ‘Operatie Sneltest’ in een wiskundig model en publiceerden dat onderzoek eind november in het wetenschappelijke magazine Science Advances. Ze namen een fictieve stad met 8,4 miljoen inwoners van wie er 340.000 corona hebben en bekeken hoe de curve zou evolueren als je in die stad een grootschalige en frequente screening met sneltesten organiseert.

Wat bleek? Als je de helft van de bevolking twee keer per week met een sneltest controleert, dan zakt de curve drie keer sneller dan als je de lockdown ‘uitzit’ zonder grote testcampagne. Na amper vier weken zakt de curve van 4% besmette inwoners tot ongeveer 1% en rond week zes is de epidemie zo goed als onder controle. In het klassieke scenario duurt dat minstens veertien weken. Zelfs als je de helft van de bevolking slechts één keer per week met een sneltest screent, dan zakt de curve nog altijd dubbel zo snel dan wanneer je geen grootschalige campagne opzet. Als je driekwart van de bevolking twee keer per week kan testen, dan is het resultaat spectaculair: dan is de epidemie na zes weken simpelweg voorbij.

Is dat niet te mooi om waar te zijn?

Het theoretische model houdt geen rekening met afwijkend menselijk gedrag. Zo zullen er mogelijk altijd inwoners van een stad of land zijn die positief testen, maar toch niet in quarantaine gaan. Mina en zijn collega’s maken zich echter sterk dat je dat probleem opvangt door de enorme schaal van de testen. “Een klein percentage mensen dat alsnog de regels overtreedt, zou er enkel voor zorgen dat het een paar dagen langer duurt om de curve tegen het nulpunt te krijgen.”

Het probleem van zogenaamde ‘vals negatieven’ wordt volgens Mina dan weer opgevangen door het feit dat je twee keer per week test. Mensen met zeer weinig virus in hun neus of keel (omdat de infectie bijvoorbeeld nog maar in het prille begin zit) kunnen negatief testen met een sneltest, maar die zouden bij een tweede test enkele dagen later wel gewoon positief testen.

Kost dat niet enorm veel geld?

Ja. Als je de helft van België gedurende zes weken twee keer per week wilt testen, dan heb je 66 miljoen sneltesten nodig. Aan een prijs die schommelt tussen 4 en 8 euro per test, kom je aan een investering van 264 miljoen tot zelfs 528 miljoen euro. In de Amerikaanse pers verdedigt Mina die investering.

“Overheden spendeerden de voorbije maanden miljarden aan vaccins en honderden miljoenen aan dure PCR-testen of mondmaskers, waarom zouden ze zulke bedragen dan niet reserveren voor sneltesten? Bovendien moet je het zo zien: iedere week dat je een lockdown vroeger kan beëindigen, levert honderden miljoenen winst op. De investering betaalt zichzelf dus terug.”

Zijn er we wel voldoende sneltesten?

Mocht iedere overheid ter wereld vandaag beslissen om ‘Operatie Sneltest’ uit te voeren, dan is dat onhaalbaar. Maar heel wat fabrikanten maken zich sterk dat ze relatief makkelijk hun capaciteit kunnen vergroten en dat ze dus minstens een aantal landen van enorme hoeveelheden zouden kunnen voorzien op een relatief korte periode. De CEO van farmabedrijf Roche verklaarde eind oktober nog dat zij in staat zouden zijn om maandelijks “honderden miljoenen” snelle coronatesten te produceren.

En Roche is slechts één van de meer dan tien fabrikanten die momenteel sneltesten aanbieden. “Ook overheden kunnen die capaciteit zelf mee helpen opkrikken”, zegt Mina. “Voor vaccins en medicijnen werkt men met spoedprocedures, maar voor testen gebeurt dat niet. Dat zou moeten veranderen.” Samen met meer dan vijftig collega’s riep hij Amerikaans president Biden alvast op om in de VS speciale procedures in te voeren waardoor fabrikanten van testen hun producten sneller op de markt kunnen brengen. Dat zou ook in het voordeel zijn van de EU.

Zijn sneltesten niet onbetrouwbaar?

Al maanden klinkt het dat sneltesten niet betrouwbaar zijn, maar volgens Mina en zijn collega’s klopt dat niet. “Sneltesten zijn zeer betrouwbaar als je ze inzet voor wat ze ontwikkeld zijn: het snel opsporen van besmettelijke personen in een brede bevolking.” Mina stoort zich eraan dat men sneltesten in dezelfde categorie blijft plaatsen als PCR-testen.

“Die vergelijking houdt eigenlijk geen steek. Voor het onder controle brengen van een epidemie zijn PCR-testen niet de beste oplossing: ze zijn te traag en te gevoelig. Je spoort er zelfs infecties mee op die weken oud zijn. Die mensen kunnen het virus niet meer doorgeven: je kan die in quarantaine plaatsen, maar dat zal de verspreiding van het virus in de bevolking niet afremmen. Dat doe je enkel door zoveel mogelijk besmettelijke mensen snel op te sporen en te isoleren. En dat doe je dus best met snelle, maar minder gevoelige testen.”

Volgens Mina zouden overheden en wetenschappers meer promotie moeten maken voor sneltesten. “Leer mensen hoe ze die moeten gebruiken en hoe ze zelf accurate afnames kunnen doen. Want ook op dat vlak volgen de evoluties elkaar snel op. In de VS zijn er nu al sneltesten die je kan afnemen zonder een diepe neuswisser, bijvoorbeeld. Moedig mensen aan om zichzelf te testen. Op die manier krijgen ze controle over hun eigen leven en hun gezondheid. Wie zou nu niet iedere week willen weten of hij besmettelijk is?” Mina en zijn collega’s hopen dat overheden sneltesten als een volwaardig wapen in de strijd tegen corona beginnen zien. “Als we scholen veilig open willen houden en de economie opnieuw volledig willen opstarten, dan hebben we nood aan een brede uitrol van sneltesten. De tijd om dat te doen is nú.”