Amerikaans-Iraanse journalist is speelbal in een politiek wespennest

Het is maart 2014. De lentezon schijnt als de vrouw van Jason Rezaian (39), de Iraans-Amerikaanse correspondent van The Washington Post, wordt klemgereden door een busje met geblindeerde ramen. In het zwart geklede mannen trekken mevrouw Rezaian en haar vriendin, een fotografe, uit de auto en ondervragen hen in het busje een uur lang over hun banden met het kantoor van president Hassan Rouhani.

De fotografe, die voor dit artikel niet geïnterviewd wil worden, regelde voor Rezaian en zijn vrouw deelname aan presidentiële reizen en toegang tot het kantoor van de president. In het busje vragen de mannen wat daarvan de bedoeling was.

De aanhouding, zeer ongebruikelijk voor buitenlandse journalisten in Iran, is een schok voor Rezaian en zijn vrouw Yeganeh, zelf correspondente voor een krant uit de Emiraten. Ze dienen een klacht in bij het ministerie van Islamitische Leiding en Cultuur, dat accreditaties uitreikt. Daarna gaan ze door met hun werk: het interviewen van officials en het voeren van off-the-record-gesprekken met diplomaten.

"Ze hadden officiële accreditaties en het gevoel dat ze werden beschermd door de autoriteiten", zegt een vriend die anoniem wil blijven vanwege zijn veiligheid.

Op 22 juli 2014 worden Rezaian en zijn vrouw opgepakt. Het laat de gevaren zien van werken in Iran, waar journalisten moeten oppassen met wie ze relaties aanknopen en met wie niet.

Gegijzeld

Na de recente atoomdeal klinkt de roep om vrijlating van Rezaian, een van vier Iraanse Amerikanen die in Iran vastzitten, steeds luider. Een jaar na zijn arrestatie zijn alle andere betrokkenen vrijgelaten maar zit de 39-jarige journalist nog steeds vast. Zijn rechtszaak vindt plaats achter gesloten deuren. Hij wordt beschuldigd van spionage en heulen met een vreemde mogendheid. Hij kan twintig jaar cel krijgen.

Zijn vrienden en collega's zeggen allemaal dat Rezaian onschuldig is. Ze beschrijven een journalist die graag zou zien dat de relatie tussen zijn beide thuislanden - Iran en Amerika - verbetert. Rezaian begrijpt niet waarom zijn werkrelatie met een neef van president Rouhani een probleem zou moeten zijn.

Zoiets is in andere landen wellicht normaal, maar in Iran, waar journalisten door sommigen worden gezien als onofficiële doorgeefluiken van informatie, is het verdacht om te dicht op de macht te zitten. "Iran is niet zoals andere landen, waar je bevriend kunt zijn met officials", zegt Ramin Mostaghim, de correspondent van de Los Angeles Times in Teheran. "Op de korte termijn leveren zulke relaties misschien iets op, maar na een tijdje word je het slachtoffer van de politieke strijd tussen de verschillende facties."

De kans bestaat dat Rezaian, met zijn Amerikaanse nationaliteit, wordt gebruikt in de nucleaire onderhandelingen, sommigen zeggen dat er een gevangenenruil zal plaatsvinden: de journalist tegen Iraanse 'sanctie-brekers' die op verzoek van Amerika zijn vastgezet in plaatsen zoals Nairobi en Manila.

Rezaian is het gewend tussen verschillende culturen te leven. Na zijn studie in San Francisco vertrok hij naar Iran, waar hij werkte als reisleider, tapijtenverkoper en freelancejournalist. "Hij maakt vrienden met iedereen", zegt Tom King, een jeugdvriend. "In een mum van tijd kent hij iedereen."

Rezaian is een zoon van een naar de Verenigde Staten geëmigreerde Iraanse vader en een Amerikaanse moeder. In Iran werd hij een graag geziene gast op diplomatieke feestjes. Hij kent veel Iraanse officials. Collega's waarschuwden hem. "Hij deed niets verkeerd, maar hij legde wel veel contacten met iedereen", zegt een van zijn vrienden, een verslaggever.

In de weken voor hun arrestatie merkte Yeganeh dat ze werd achtervolgd op straat. Haar e-mail en Facebookaccount werden gehackt. Toen het duo op het punt stond op vakantie naar Amerika te vertrekken, vielen veiligheidsagenten hun huis binnen.