Amerikaan met een Italiaanse ziel
Behalve de 85 landenpaviljoenen en de hoofdtentoonstelling, herbergt de biënnale van Venetië ook nog een groot randprogramma. Om een kunstindigestie te vermijden belichten wij één uitschieter: Philip Guston and the Poets.
De tentoonstelling wil een nieuwe lezing geven van de schilderijen van Philip Guston (1913-1980) via vijf dichters uit de 20ste eeuw, en terzijde ook de band tussen de kunstenaar en Italië belichten.
Openen doet de expo met Pittore:een groot roze doek waarop een man te zien is die in bed ligt te roken. Rechts achter hem een grote klok, onderaan een verfborstel. Zo krijgen we meteen enkele motieven in het werk van Guston mee: sigaret, groot hoofd met grotesk oog, klok en penseel. De schilder ligt wakker, misschien broedend op nieuw werk, maar tegelijk tikt de klok genadeloos voort en komt de dood seconde per seconde dichterbij.
In Philip Guston and the Poets wordt het werk van de schilder in verband gebracht met de literatuur van D.H. Lawrence, W.B. Yeats, Wallace Stevens, Eugenio Montale en T.S. Eliot, maar wij vermelden bij dit doek graag de Nederlander J.C. Bloem en zijn prachtige gedicht Insomnia, dat opent met deze onsterfelijke regels: "Denkend aan de dood kan ik niet slapen, en niet slapend denk ik aan de dood."
Een directe verwijzing naar T.S. Eliot vinden we in het schilderij East Coker - T.S.E., een donker portret dat hij maakte aan het einde van zijn leven en waaruit existentiële wanhoop echoot. Een oud en vermoeid hoofd steunt op een steen, de achtergrond donker. East Coker is de titel van een gedicht van T.S. Eliot, waarin hij schrijft: "I said to my soul, be still, and wait without hope", om dan toch af te sluiten met dit vers:"In my end is my beginning."
Tussendoor zijn enkele zelden eerder getoonde samenwerkingen te zien, zoals die met dichter Clark Coolidge, of de illustraties die hij maakte bij de gedichten van zijn vrouw, Musa McKim. Heel mooie tekeningen zijn dat, en de tekst is dat trouwens ook. Zijn vrouw was eveneens getalenteerd.
Band met Italië
Helaas is de link met de vijf dichters uit de titel van de tentoonstelling niet altijd even duidelijk. Maar gelukkig zijn er dan nog de doeken van Philip Guston, die altijd en overal overeind blijven. Er is een grote selectie te zien: zowel de abstract-expressionistische schilderijen waarmee hij beroemd werd, als het figuratieve werk waarvoor hij nadien werd verguisd omdat de kunstwereld ze op dat moment te rauw en cartoonesk vond.
Guston is nu voor het eerst in Venetië te zien en zijn band met Italië wordt dan ook dik in de verf gezet. Zijn vroegste invloeden waren de Italiaanse renaissanceschilders, van wie hij reproducties in zijn atelier had hangen. Oude meesters als Piero della Francesca en Giotto zouden zijn carrière lang een inspiratiebron blijven. En in 1948 kreeg hij de Prix de Rome, waarvoor hij naar Italië reisde - en er John Cage ontmoette, maar dat terzijde.
Bovendien is de setting van deze tentoonstelling niet toevallig gekozen. Guston struinde zelf vele malen rond in de ruimtes van deze Gallerie dell'Accademia, om de door hem zo bewonderde Italiaanse meesters in het echt te aanschouwen. En toen hij in 1960 het Amerikaans paviljoen mocht invullen, nam hij vrouw en dochter mee naar Venetië. "De eerste stop was de Gallerie dell'Accademia", zo zegt dochter Musa Mayer. "Mijn vader zou vereerd zijn dat zijn werk nu in deze galerie hangt waar hij zo van hield."
Philip Guston and the Poets, tot 3/9 in Gallerie dell'Accademia, Venetië
