Amerika’s verlanglijstje voor de Alaska-top: ‘Peking, zet stappen anders blijft de harde lijn intact’

Grote woorden die passen bij een aloude wereldleider

Stel je niet te veel van voor van wat we daar in Anchorage gaan doen, was de boodschap van Amerikaanse diplomaten de afgelopen dagen – maar we gaan wél een hoge borst op zetten. Het is een wat merkwaardige combinatie van bescheidenheid en assertiviteit die past bij het presidentschap van Joe Biden, en misschien wel bij het Amerika van 2021 in het algemeen. De Verenigde Staten zijn na vier jaar Trump niet meer zo zeker van zichzelf, maar hopen, zichzelf een beetje overschreeuwend, nog steeds hun oude rol van leidende wereldmacht weer te kunnen oppakken. “We gaan de communicatielijnen weer openen voor onze bewindslieden om heel, heel direct te zijn, over een lange lijst van zorgen”, zei een diplomaat (anoniem) tijdens een briefing met journalisten deze week. “We willen niet dat ze enige illusies hebben over onze gespierde benadering van hun bijzonder problematische gedrag.”

De nieuwe Biden is niet de oude Biden

Het verbale spierballenvertoon is bedoeld om in elk geval te laten zien: de regering-Biden gaat door met de harde lijn. Daarom hameren de Amerikanen er ook op dat het overleg in hun eigen land plaatsvindt – want toen Trump nog president was, kwamen de Chinezen óók naar de VS. Biden wil laten zien dat hij geen concessies doet die Trump ook niet deed. Vroeger, als vicepresident onder Obama, was hij verzoenlijker in zijn benadering van China als nieuwe wereldmacht, waarmee moest worden samengewerkt.

De nieuwe president is de oude niet

Tegelijkertijd distantieert Biden zich van Trump. Allereerst is dat te zien aan het koppel dat in Anchorage de besprekingen aanvoert: minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken en Nationale Veiligheidsadviseur Jake Sullivan. Deze ongebruikelijke combinatie geeft China twee signalen. Eén: we spreken met één mond, in tegenstelling tot de vorige regering. Trump zelf stuiterde heen en weer tussen vriendschap (‘Xi is een zeer, zeer goede vriend van mij’) en vijandschap (‘Wie is de grootste vijand, (Fed-voorzitter) Jay Powell of Voorzitter Xi?’).

Een tweede verschil: de Amerikanen doen het niet alleen. De afgelopen dagen was Blinken met defensieminister Lloyd Austin op tournee langs Japan en Zuid-Korea, en bracht hij in een Zoom-vergadering met Japan ook Australië en India aan tafel, in een constellatie die de ‘quad’ wordt genoemd. Daarmee willen de Amerikanen nog voor het China-overleg regionale bondgenoten tonen dat ze een gedeelde agenda hebben, en aan China dat hun diplomatieke kracht groter is dan het America First van de afgelopen vier jaar.

In de Interim National Security Strategic Guidance, die Biden deze maand het licht deed zien, staat het zo: “Onze democratische allianties maken het mogelijk om een gemeenschappelijk front te tonen, een gemeenschappelijke visie, en onze krachten te bundelen om hoge standaarden te waarborgen, effectieve internationale regels vast te stellen, en landen als China ter verantwoording te roepen.”

Vooral geopolitieke thema’s op de agenda

Waar willen de Amerikanen het over hebben vandaag? Vooral over de manier waarop China internationale regels en mensenrechten aan zijn laars lapt of in eigen voordeel interpreteert. De situatie in Hongkong, dat door China is ingekapseld. De situatie in Xinjiang, waar de Oeigoeren in heropvoedingskampen zijn opgesloten en gedwongen tewerkgesteld: de Biden-campagne zei vorig jaar dat dat neerkwam op genocide. De Japanse eilandjes in de Zuid-Chinese Zee, waar China steeds agressiever aanspraak op maakt. En Taiwan, dat China nadrukkelijk als bezit beschouwt. De Amerikaanse admiraal Philip Davidson, leider van de Amerikaanse vloot in de Indo-Pacifische regio, verwacht dat China dat eiland binnen de komende zes jaar zal binnenvallen. Ook komt de ‘economische dwang’ aan de orde waarmee China andere landen zijn wil oplegt.

Handel komt later

Een wapenstilstand in de handelsoorlog is nog niet aan de orde. De Biden-regering laat de heffingen en andere importbeperkingen eerst evalueren, dan volgt een besluit. Ook is nog niet duidelijk hoe Biden Xi wil bewegen zijn aan Trump gedane beloften na te komen, namelijk dat China voor honderden miljarden dollars Amerikaanse producten zou kopen. China doet dat niet – de vraag is of Biden dat gaat oplossen met nieuwe heffingen, of de hele handelsdeal zal schrappen.

Samenwerking waar mogelijk

Toch denkt Blinken dat samenwerking nog steeds mogelijk is. “Er zijn gebieden waar het in ons gedeelde belang is om samen te werken, zoals klimaatverandering”, zei hij vorige maand. De diplomaten deze week zeiden dat de relatie “competitief is waar dat hoort, collaboratief waar het kan, en vijandig waar het nodig is”. En wat als China nu helemaal niet wil luisteren, over Xinjiang bijvoorbeeld? “Dan hebben we gewoon heel verschillende meningen. Dan is het nog steeds goed om te horen waar de ander staat.”