‘Amazon-schaamte’: steeds meer Amerikanen zitten gewrongen met aankopen bij onlinereus

Hij is er helemaal niet op uit, zegt boekhandelaar Danny Caine uit Kansas, maar het gebeurt steeds weer. Mensen komen hem verontschuldigingen aanbieden omdat ze winkelen bij Amazon. De techreus heeft zich in zo’n beetje alle takken van de Amerikaanse economie genesteld en verplettert kleine boekverkopers. Caine, dichter en eigenaar van boekhandel Raven in het plaatsje Lawrence publiceerde dit jaar een anti-Amazonpamflet in boekvorm. ‘Hoe je te verzetten tegen Amazon en waarom’, heet het.

Als Amazon niet aan banden wordt gelegd, eindigen Amerikaanse steden en dorpen zonder winkels, zonder liefde voor boeken en zonder privacy, vreest Caine. Hij adviseert om zoveel mogelijk bij onafhankelijke lokale ondernemers te kopen, het dataslurpende spraakbesturingssysteem Alexa te mijden en groepen die kleine bedrijven vertegenwoordigen te steunen om de overheid onder druk te zetten. “Ik probeer echt om mensen geen schuldgevoel aan te praten, dat zou een slechte indruk van mij geven”, zegt hij.

Schaamte

Maar Amerikanen kampen wel degelijk met een zekere Amazon-schaamte, blijkt uit een recente peiling van softwarebedrijf Sitecore. 40 procent van de ondervraagde consumenten wil minder kopen op Amazon, 30 procent voelt zich ronduit schuldig na een bestelling. Dat geldt zeker voor jongeren: ruim vier op de tien Amerikanen onder de 30 jaar hebben last van schuldgevoelens na een aankoop op Amazon. Zij vinden het belangrijk dat een merk netjes belasting betaalt en personeel goed behandelt.

Daar lijkt het aan te schorten bij Amazon, dat in de pandemie gigawinsten boekte. Een poging van werknemers om in Alabama een vakbond op te zetten werd vorige maand in de kiem gesmoord. Medewerkers moesten onder meer verplicht antivakbondsbijeenkomsten bijwonen. Al langer zijn er getuigenissen van werknemers over bovengemiddeld veel lichamelijk letsel dankzij gigantische werkdruk. Over ondraaglijke eentonigheid en isolatie, en medewerkers die zich als robots behandeld voelen. Over chauffeurs die zo opgejaagd worden dat ze plassen in een fles, en bezorgers die met slimme camera’s continu gemonitord worden.

Vrijwel onmogelijk Amazon te vermijden

Dat het Amerikanen doet twijfelen over al die pakketjes die ze bestellen bij de winkel van Jeff Bezos, met een geschat vermogen van 153,4 miljard euro de rijkste man op aarde, klinkt anti-Amazon-activist Caine als muziek in de oren. Maar hij erkent ook dat Bezos er waarschijnlijk niet wakker van ligt. “Amazon is zo groot en zo dominant, het maakt voor hen geen verschil als jij er niets bestelt”, zegt hij.

Analisten schatten dat ongeveer zes op de tien Amerikaanse huishoudens betalen voor een prime-abonnement, dat recht geeft op gratis razendsnelle bezorging en dus een handige fuik vormt voor klanten. En dat was nog vóór de pandemie. Het is inmiddels vrijwel onmogelijk om Amazon te vermijden: ’s werelds populairste websites draaien op Amazon-servers. Twitter bijvoorbeeld, Netflix, en zelfs de CIA gebruikt ze.

Toch heeft een boycot zin, vindt Caine. “Het maakt wél een enorm verschil voor de kleine onderneming. Maar het gaat om veel meer dan de keuzes van consumenten. Het is grotendeels de fout van de overheid dat Amazon zo groot is geworden. Ze zijn laks geweest met het handhaven van antitrustwetten en het onderzoeken van fusies. Overheidsingrijpen is de enige oplossing.”

Machtsmisbruik

Zijn pleidooi vindt steeds meer gehoor in Washington. Democraten in het Amerikaanse Congres publiceerden vorig jaar een groot onderzoek waaruit blijkt dat Amazon zijn macht misbruikte om kleinere concurrenten te vermorzelen. Veel retailers hebben de Amazon-marktplaats nodig om online klanten te bereiken. Maar de online-gigant is op die marktplaats zowel concurrent als poortwachter. Direct contact leggen met klanten mogen retailers niet, in onderhandelingen worden ze uitgeknepen en regelmatig maakt Amazon populaire producten na, maar dan goedkoper. Amazon zou gedwongen moeten worden delen van het bedrijf af te stoten, luidt het advies.

Kleine ondernemers startten vorige maand een campagne om politici zover te krijgen Amazon op te breken. Small Business Rising, heet de verzameling van twintig verenigingen die 60.000 ondernemers vertegenwoordigen. Op Prime Day, de dag waarop Amazon met grote kortingen strooit, plakten boekhandels vorig jaar hun etalages dicht met karton. “Laat onafhankelijke boekhandels geen fictie worden”, hing op de ramen. En: “Boeken uitgezocht door echte mensen, geen griezelig algoritme.”

Strengere regels

Zowel Republikeinen als Democraten werken inmiddels aan plannen om Amazon en big tech strenger te reguleren. Zo wil de Republikeinse senator Josh Hawley Amazon verbieden de online infrastructuur te verhuren die concurrenten nodig hebben. Zijn Democratische collega Amy Klobuchar diende een wetsvoorstel in om de handhaving van concurrentievoorwaarden flink te verbeteren.

President Biden wil daarnaast een prominent Amazon-criticus benoemen in de Federal Trade Commission, die die toezicht houdt op het bedrijfsleven. Biden beklaagde zich al meermaals over de belastingaangifte van Amazon. In 2018 maakte Amazon 11 miljard dollar winst, en rekende het dankzij handig gebruik van belastingwetgeving 0 dollar federale inkomstenbelasting af. In 2019 zou het gaan om 162 miljoen dollar, volgens onderzoeksinstituut ITEP nog geen 1 procent van de winst.

Imago oppoetsen

Amazon verzet zich fel: strengere concurrentieregels en het opbreken van de gigant zou kleinere verkopers juist uitsluiten van het populairste platform: "Het resultaat voor consumenten: minder keuze en hogere prijzen”, stelde Amazon in reactie op het rapport van Congresleden. “In plaats van de concurrentie te versterken, zouden deze ongeïnformeerde opvattingen die juist verminderen.”

Het bedrijf doet z’n best het imago op te poetsen. Na het smoren van de vakbond verhoogde Amazon de lonen voor een half miljoen werknemers in de VS. De firma schaart zich achter oproepen het minimumloon te verhogen tot 15 dollar per uur (12,27 euro). CEO Jeff Bezos sprak verder steun uit voor plannen van president Biden om grote bedrijven meer belasting te laten betalen.

“Als je sommige nieuwsberichten leest zou je kunnen denken dat we niets om werknemers geven”, schreef Bezos eerder dit jaar aan de aandeelhouders. “In die berichten worden onze medewerkers er soms van beschuldigd wanhopige zielen te zijn die als robots behandeld worden. Dat klopt niet. Het zijn wijze en nadenkende mensen die kunnen kiezen waar ze werken.”

Steile helling

Journalist Brad Stone, die deze maand in de VS een biografie van Amazon publiceerde, ziet weinig heil meer in pogingen de macht van Bezos en co te beperken. “Wat je ook denkt van het bedrijf en de man die zoveel van onze economische realiteit in het derde decennium van de 21ste eeuw beheersen; er is geen weg meer terug”, schrijft hij.

Boekverkoper Danny Caine is echter voorzichtig hoopvol, nu de regering Biden zich kritisch opstelt en het Congres zich roert. “Dat zowel Republikeinen als Democraten geïrriteerd zijn over big tech is hoopgevend, dat is zo’n beetje het enige waarover ze nog standpunten delen”, constateert hij. “Het is een steile helling, maar ik moet het goede nieuws blijven zien, anders zou ik niet door willen blijven vechten.”