Als een dak boven je hoofd vinden een huizenhoog probleem wordt

Uitpuilende wachtlijsten, ondermaatse kwaliteit van huurwoningen en te veel mensen die een leeuwendeel van hun inkomen aan huur moeten uitgeven. Het zijn enkele van de redenen waarom vijf verenigingen een klacht indienden tegen de Vlaamse regering en haar woonbeleid.

Rita Verhaegen: ‘Ik voelde me zo hulpeloos en alleen’

“Ik voel me een nul omdat ik mij zo moet ‘verkopen’, maar ik sta met mijn rug tegen de muur.” Met die noodkreet in de Gazet van Antwerpen van januari 2017 vroeg Rita Verhaegen (65) om hulp. Ze zocht een plek om te wonen. Verhaegen moest immers vertrekken uit de zolder die ze al zes jaar voor een prikje kon huren van vrienden. Omdat zij verhuisden voor het werk, moest het huis worden verkocht. En kon Verhaegen er niet blijven.

Net als veel alleenstaanden met een laag inkomen had ze het moeilijk om een betaalbare huurwoning te vinden. De wachtlijsten voor sociale woningen zijn lang en op de private huurmarkt kom je met een maandelijkse uitkering van om en bij de 1.000 euro niet erg ver. Ze stapte naar het Sociaal Verhuurkantoor, maar dat was geen succes. “Ik kreeg na enkele maanden een uitnodiging om een woning te bekijken. Huurpijs: meer dan 500 euro. Ik ben gaan kijken, het balkon hing er half af en het studiooke was maar een voorschoot groot.”

Naast de huur zijn er ook nog een hoop vaste kosten te betalen. “Gas, elektriciteit, water zijn de klassiekers. Daarnaast heb een klein autooke, een ouwe Nokia-telefoon en een televisie. En ik moet ook verzekeringen betalen. Ik zet vaak de verwarming niet op, om wat te kunnen uitsparen.”

En ja er zijn huursubsidies zegt ze, zo’n 100 euro per jaar. En ja het OCMW betaalt de huurwaarborg, die je als huurder nadien wel in fases moet afbetalen boven op je andere kosten. “Het komt altijd op hetzelfde neer: geld.”

Ze had nooit gedacht dat ze ooit dakloos zou worden, maar het heeft niet veel gescheeld. “Iedereen deed enorm zijn best om mee te zoeken, maar er kwam niets uit de bus. Ik voelde me zo hulpeloos en alleen.”

Het was dan ook een wanhoopspoging om haar oproep te plaatsen in de krant. Wel een die effect had. Een bejaard koppel liet weten dat ze een appartementje in Halle, bij Zoersel, vrij hadden en dat aan haar wilden verhuren. Ze waren ook bereid om een stuk van de huurprijs af te doen. “Het gaat financieel nog altijd moeilijk. Van die 1.000 euro gaat ongeveer 750 euro naar vaste kosten. Met de rest moet ik dus een maand eten, drinken, eventueel kleren kopen en benzine voor mijn auto. Maar ook al is mijn appartement geen luxe, ik woon er graag. Ik ben die mensen heel dankbaar.”

Eric Vos, directeur Huurpunt: ‘Wachtlijst met puntensysteem voor snelle oplossingen’

Voor sommige mensen is de nood aan een woonoplossing acuter dan voor anderen. “Denk aan een minderjarige die in een instelling woont maar op zijn achttiende plots op eigen benen moet staan”, zegt Eric Vos, directeur van Huurpunt. “Die kan misschien een tijdje ‘sofasurfen’ en slapen op zetels van familie of vrienden. Maar na een tijdje stopt ook dat. Die mensen komen al snel bij ons terecht.”

‘Ons’ zijn de sociale verhuurkantoren (SVK’s). Huurpunt, waar Vos directeur van is, is de koepelvereniging van die SVK’s. Zij verschillen daarin van traditionele sociale verhuurmaatschappijen dat ze via de privémarkt werken en niet met een eigen patrimonium aan sociale woningen. “Wij onderhandelen eigenlijk met privé-eigenaars om hun huurprijs naar beneden te krijgen”, zegt Vos. “Bovendien stellen wij ons garant voor als er problemen zouden opduiken.” Dat laat de SVK’s toe om sneller op de bal te spelen.

Dat maakt hen interessanter voor mensen met een acuut woonprobleem. Zetten ze zich op een gewone wachtlijst voor een sociale woning, dan moeten ze achteraan de lijst aansluiten. Die is intussen zo lang dat een snelle oplossing uitgesloten is. “Ook bij een SVK komen ze op een wachtlijst terecht, maar wel eentje met een puntensysteem”, zegt Vos. “Concreet werken wij met enkele criteria op basis waarvan iedereen een punt krijgt. De twee belangrijkste zijn: hoe hoog is de woonnood van iemand en wat is diens inkomen? Afhankelijk van die uitkomst komen zij hoger of lager op de lijst terecht.”

Een goed systeem, zo vindt de hele sector. “Al heeft de Vlaamse regering aangegeven dat ze het puntensysteem wil afschaffen”, zegt Vos. “In de plaats daarvan zal alleen chronologie nog van tel zijn, samen met de lokale binding. Waarom ze dat doen? Mensen op zo’n wachtlijst hadden het gevoel dat ze voorbijgestoken werden.”

“Wij willen de Vlaamse overheid ervan overtuigen dat ze zo’n puntensysteem overeind houden”, zegt Vos. “Het geeft immers snelle oplossingen. In 2018 konden wij zo 3.000 mensen helpen. 87 procent onder hen had een leefloon en 77 procent was dakloos of dreigde dakloos te worden. Dat gaat om allerlei gevallen: van koppels die scheiden en waarvan een iemand op straat dreigt te belanden tot mensen die moeten vluchten voor intrafamiliaal geweld.”