Almaar meer Chinese gevechtsvliegtuigen scheren langs Taiwan. Leiden de spanningen tot oorlog?

Een recordaantal Chinese gevechtsvliegtuigen scheerde maandag rakelings langs het Taiwanese luchtruim. Deze militaire pesterijen zijn niet nieuw, maar worden wel steeds gevaarlijker. Waarom lopen de spanningen zo hoog op?

Waarom is het zo druk in het luchtruim rond Taiwan?

Maar liefst 56 bommenwerpers en gevechtsvliegtuigen vlogen maandag langs Taiwan. Dat was een nieuw record na drie opeenvolgende dagen van sneuvelende records: de Chinese militaire pesterijen begonnen op 1 oktober, de Nationale Dag, als nationalisme hoogtij viert.

Bij elkaar opgeteld heeft de Chinese luchtmacht volgens de Verenigde Staten in een paar dagen 814 vluchten rond Taiwan uitgevoerd: straaljagers vliegen door de verdedigingszone van Taiwan. Saillant detail: toen een Chinese piloot over de radio werd gewaarschuwd dat hij te dicht bij het Taiwanese luchtruim kwam, reageerde hij met een vloek.

Waar is China zo kwaad over?

Sinds 2020 gieren regelmatig Chinese gevechtsvliegtuigen langs Taiwan, dat China als een afvallige provincie beschouwt. Taiwan is in de ogen van de Chinese president Xi Jinping een eigenwijs kind, dat weigert naar huis te komen en verkeerde vrienden maakt. Zoals de VS, die Taipei sinds jaar en dag voorzien van wapens, zodat het eiland zich kan verdedigen tegen een Chinese aanval in afwachting van eventuele Amerikaanse bijstand.

In augustus keurde de Amerikaanse president Joe Biden zijn eerste wapenlevering van 750 miljoen dollar goed. Ook heeft Biden de geopolitieke kaart van Azië herschreven met AUKUS, een defensiepact met het Verenigd Koninkrijk en Australië tegen de Chinese expansiedrift.

Op dit moment oefenen de Amerikaanse, Britse, Nederlandse, Japanse, Canadese en Nieuw-Zeelandse marine bij het Japanse eiland Okinawa: dat machtsvertoon vindt Peking verontrustend. Zeker omdat Australië en Japan zich nadrukkelijker bemoeien met de kwestie Taiwan.

Wat is het belang van die landen?

Taiwan ligt strategisch in de zogenaamde ‘eerste keten’, een ring eilanden die zich uitstrekt van Borneo in Indonesië tot het noorden van Japan. Dit zeegebied is cruciaal voor de scheepvaart en dus de wereldhandel. Daarom schreef de Taiwanese president Tsai Ing-wen in het Amerikaanse blad Foreign Policy dat een Chinese aanval op Taiwan “catastrofale gevolgen” voor de hele wereld heeft.

De internationale bezorgdheid over de benarde positie van Taiwan vertaalde zich tot dusver niet in extra concrete steun voor het eiland, omdat de meeste regeringen niet zitten te wachten op Chinese represailles. Nu voelt Australië zich echter gesterkt door AUKUS en zinspeelt Japan op een actievere houding inzake Taiwan, omdat militaire escalatie rond Taiwan Japan meezuigt in een oorlog.

Daarom liet minister van Buitenlandse Zaken Toshimitsu Motegi weten dat Japan “andere opties” overweegt dan de spanningen met lede ogen aan te zien. Een voorproefje is het recente Japanse besluit samen te werken met de Taiwanese kustwacht.

Tot ontzetting van Peking, dat gewend is aan regeringen die uit angst voor Chinese represailles op eieren lopen in hun contacten met Taiwan. Het was Amerikaanse regeringsfunctionarissen verboden hun Taiwanese collega’s te ontmoeten, tot Washington anderhalf jaar geleden ministers begon aan te moedigen Taiwan te bezoeken. Sindsdien is het hek van de dam. Deze week gaat een groep Franse politieke coryfeeën, onder wie een oud-minister van Defensie, naar Taiwan.

In Chinese ogen is dat een verkapte erkenning voor Taiwans onafhankelijke positie. Het Franse bezoek valt rond de Taiwanese Nationale Dag op 10 oktober, dus Peking waarschuwt president Tsai nu al met die vluchten: als ze iets zegt of doet dat op een formele stap richting onafhankelijkheid lijkt, staat het Volksbevrijdingsleger in de startblokken.

Lopen deze spanningen uit in een oorlog?

Niet direct. In de woorden van Taipei en Washington is dit ‘grijs gebied in oorlogsvoering’: het Taiwanese leger raakt uitgeput door die vluchten, waarmee Peking de Taiwanese reactiesnelheid test.

Gevaarlijk is de toenemende kans op ongelukken in zo’n overvol luchtruim, maar voor Xi staat er te veel op het spel om een incident te laten escaleren tot oorlog. Het democratische Taiwan ongemoeid laten betekent territorium opgeven, dus dat is politieke zelfmoord, maar Taiwan aanvallen doet Xi liever pas als de overwinning gegarandeerd is.

In dit stadium is de opkomst van China niet gediend met een breder militair conflict met de VS en mogelijk Japan, maar op de lange termijn ziet de situatie er grimmiger uit. Xi heeft zijn volk beloofd dat China in 2049 herrezen is. Dat betekent hereniging van Taiwan. Vrijwillig, of met geweld.