Alarmbellen gaan af in de VS: aantal coronagevallen schiet gevaarlijk hard omhoog

Alle alarmbellen gaan af in de Verenigde Staten: het aantal coronagevallen schiet weer gevaarlijk hard omhoog. Waar is het misgegaan?

De grafieken spreken boekdelen: waar de Europese coronacurve netjes is gedaald, klimt de Amerikaanse lijn weer sneller dan ooit. Gisteren werd op één dag een recordaantal van 52.898 besmettingen geteld. Als dit zo doorgaat telt de VS binnenkort dagelijks 100.000 nieuwe coronapatiënten, waarschuwde immunoloog Anthony Fauci, de Amerikaanse Marc Van Ranst, eerder deze week al.

Tientallen miljoenen Amerikanen verloren de afgelopen maanden hun baan dankzij lockdowns, maar alle offers lijken voor niets geweest. Waar de rest van de ontwikkelde wereld grenzen opent, economieën oppookt en langzaam maar zeker uit het coronamoeras klimt, zakt de VS er dieper in weg. De sterftecijfers zijn vooralsnog beperkt, omdat meer jongeren besmet zijn geraakt, en meer milde gevallen opgespoord worden vanwege meer testcapaciteit. Maar experts vrezen dat het niet lang duurt voordat na het aantal zieken ook het dodental gaat oplopen.

Historisch falen

Dat de eerste piek zo hoog kon worden, kon nog voortkomen uit naïviteit – Amerikaanse leiders dachten lang dat het wel zou meevallen, en reageerden traag. Maar dat er een hogere piek bovenop komt nadat al 129.000 Amerikanen overleden na een coronabesmetting, noemt de Californische infectieziektenspecialist Rishi Desai op zijn Twitteraccount simpelweg ‘dom’.

De Washington Post bestempelt het als ‘historisch falen’. Een ramp vergelijkbaar met de verwaarlozing van New Orleans na orkaan Katrina in 2005, maar dan op nationaal niveau, schrijft tijdschrift The Atlantic. Of erger: ‘Tsjernobyl zonder de straling’.

Veel nieuwe gevallen duiken op in staten die relatief vroeg hun economieën heropenden, zoals Texas en Arizona. Ze voldeden niet aan de criteria die het Witte Huis verspreidde, en hadden geen plan en geen personeel om het virus te blijven monitoren en onderdrukken, constateren experts. Op gezondheidsdiensten is in de VS jarenlang bezuinigd. Bij gebrek aan sociaal vangnet is de werkloosheid in de VS zo hoog, dat de druk om bedrijven open te gooien tegelijk enorm was.

Protesten niet de aanleiding

Toch is er meer aan de hand. Ook in Californië raken juist nu veel mensen besmet. Die staat ging vroeg en vergaand op slot en bleef relatief lang in lockdown. “Er is een sociaal psychologisch aspect”, denkt Amesh Adalja, pandemie-expert aan de Johns Hopkins Universiteit in Baltimore. “Dit waren staten die niet hard geraakt zijn in het voorjaar, dus mensen dachten het voorbij was. Maar het virus was niet weg. Toen restricties opgeheven werden was dat voor velen het groene licht om het normale leven weer op te pakken, zonder zich te realiseren dat ze nog steeds in een pandemie zaten, en dat ze voorzorgsmaatregelen moesten blijven nemen.”

Toen eerder deze maand grootschalige protesten losbarstten tegen racisme en politiegeweld, bestond de vrees voor besmetting onder demonstranten, maar geen enkele uitbraak is vooralsnog terug te leiden naar zulke massabijeenkomsten. Ze vonden plaats in de buitenlucht en de meeste deelnemers droegen mondkapjes – dat lijkt te hebben geholpen.

‘Gebrek aan geduld’

Zomerhitte verlicht de pandemie echter niet. Veel landen verwelkomen warme weken omdat het virus buiten minder kans krijgt en niet goed tegen zon kan. Maar in het zuidwesten van de VS wordt het zo heet dat Amerikanen juist veel tijd binnen doorbrengen, in gekoelde ruimtes waar airconditioning de lucht langs alle aanwezigen circuleert.

Bovenal, zegt Felicia Goodrum, viroloog aan de Universiteit van Arizona en aanstaand voorzitter van de Amerikaanse virologenvereniging, getuigen de nieuwe uitbraken van ‘gebrek aan Amerikaans geduld, en een lappendeken aan reacties zonder leiderschap aan de top.’

Lokaal virusbeleid

Het Witte Huis laat de gouverneurs van alle 50 staten zelf hun virusbeleid bepalen. Ze pakken het allemaal anders aan, en laten op hun beurt coronamaatregelen vaak weer over aan gemeentebestuurders. Zo kan het dat restaurants in San Francisco alleen terrassen mogen openen, maar de wijnstreek even ten noorden van de stad binnen eten gewoon toestaat.

De verwarring is compleet. ,,Het idee is dat de macht dicht bij de mensen ligt, maar in een noodgeval heb je leiderschap en richting nodig van de centrale overheid”, vindt Adalja. Nu komt juist tegenstrijdige informatie uit het Witte Huis. Trump blijft doen alsof het allemaal wel meevalt. “Ik denk dat we het heel goed gaan doen met het coronavirus. Ik denk dat het op een gegeven moment gewoon soort van verdwijnt, hoop ik”, zei de president deze week nog tegen Fox Business.

Trump lapt ondertussen zijn eigen coronaregels aan zijn laars. Zijn campagnemedewerkers organiseerden politieke rally’s waar honderden mensen bijeen kwamen. Terwijl Amerikaanse virologen en lokale overheden oproepen om mondkapjes te dragen als afstand houden onmogelijk is, weigerde Trump dat lang, en bespotte hij zelfs Joe Biden om diens mondkapje. Onder zijn aanhangers heeft hij zo enorme weerstand opgestookt tegen mondkapjes en andere coronamaatregelen. Het zijn symbolen van tirannie van de overheid, in hun ogen. Lokale bestuurders en sheriffs in Republikeinse regio’s weigeren soms de coronaregels te handhaven.

Viroloog Felicia Goodrum zucht diep, als ze zich aan de telefoon beklaagt over gebrek aan solidariteit, eenheid en waardering voor wetenschappelijke kennis. Alles is een politiek en cultureel conflict in de VS, zelfs een pandemie. “Er is geen groot gemeenschapsgevoel, of gevoel voor het algemeen belang”, moet Goodrum constateren. “Ik ben compleet depressief en enorm teleurgesteld. Ik weet dat het beter kan. Kijk naar New York. Dat komt omdat de gouverneur daar wél een consistente, duidelijke dagelijkse boodschap heeft.”