Al een jaar waarschuwen experts voor deze opvangcrisis: wat is de reden voor deze malaise?

Als ngo’s niet in de bres sprongen, hadden zeven families met kinderen de nacht op straat moeten doorbrengen. Al een jaar waarschuwen ze hiervoor. Hoe kon het dan toch gebeuren? ‘‘Jullie moeten vertrekken’, zeiden ze.’

De zonen, acht en zeven jaar, zitten op de rand van het bed gsm-spelletjes te spelen. De dochter van drie, guitige blik, het haar in een paardenstaart, zit bij vader op de schoot. “We kwamen gisteren om 5 uur in Brussel aanschuiven om asiel aan te vragen”, vertelt de moeder. “Om drie uur kregen we te horen dat er geen plaats voor ons was in de opvang. ‘Jullie moeten vertrekken’, zeiden ze ons.”

Haar man, net 30 jaar, stond op instorten, vermoeid van de bagage te dragen en gezondheidsproblemen. De kinderen zijn bang dat ze opnieuw moeten verhuizen. Ze zijn het beu. Het gezin heeft er al een hele reis opzitten uit Algerije. “Gelukkig kwamen toen de meisjes.”

‘De meisjes’, dat zijn de medewerkers van Vluchtelingenwerk Vlaanderen, die zich gisteren ontfermden over de families en alleenreizende minderjarigen die donderdag van de Belgische overheid geen opvangplaats kregen.

In dit hotel aan het Anneessensplein in Brussel verblijven vier families en een Afghaanse minderjarige. In twee andere hotels huisvestte de ngo nog drie gezinnen, onder wie een koppel met een kindje van één jaar oud en een kindje op komst.

Het is tien jaar geleden dat onze overheid nog gezinnen onderbracht in hotels. Met dat verschil dat de overheid het nu onrechtstreeks doet, via de ngo. Politiek gezien ligt het al enkele legislaturen erg gevoelig.

“Vandaag asielzoekers in hotels opvangen is morgen geconfronteerd worden met een aanzuigeffect uit buurlanden en een nog grotere druk op het opvangnetwerk. Kan ik niet toestaan”, zei de toenmalige staatssecretaris voor Asiel en Migratie en huidige cd&v-voorzitter Sammy Mahdi in november vorig jaar.

Al een jaar waarschuwen experts en hulporganisaties dat het moment komt waarop Fedasil niet enkel de alleenreizende mannen, maar ook minderjarigen en gezinnen geen plaats meer kan geven in de asielopvang. Nu is het zover, al kon Fedasil wel alle gezinnen en minderjarigen die op vrijdag asiel aanvroegen een plek bieden. Na het weekend zoekt de overheidsorganisatie een oplossing voor de gezinnen die op hotel zitten.

Alleenreizende mannen blijven op de straat aangewezen, ook al is de overheid volgens een Europese richtlijn verplicht om opvang te bieden aan iedereen die een asielverzoek doet. Fedasil is daarvoor ondertussen al 3.716 keer veroordeeld. Wat is de reden voor deze malaise?

Geen stijging in Scandinavië

Het aantal personen dat asiel vraagt, stijgt al meer dan een jaar, met in september 4.009 verzoeken. Voor zo’n cijfer moeten we terug naar de vluchtelingencrisis in 2015. Destijds lag de oorzaak in de oorlog in Syrië en Irak, maar nu is die minder voor de hand liggend. De vluchtelingen uit Oekraïne hebben immers een aparte status en zitten niet in deze cijfers.

“Een belangrijke vaststelling in vergelijking met 2015 is dat de Scandinavische landen nu geen stijging kennen”, zegt Dirk Van den Bulck, hoofd van het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en Staatlozen (CGVS), dat oordeelt over de toekenning van bescherming.

De reden zou zijn dat deze landen een restrictiever beleid voeren, of op zijn minst is die perceptie ontstaan. Vooral Nederland, België en Oostenrijk kampen met een toename van asielzoekers. Het is het resultaat van een combinatie van factoren, waaronder het lokale migratiebeleid. Burundezen en Palestijnen hebben in België een grotere kans op vluchtelingenstatus door rechtspraak van de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen. Maar ook het sociale beleid in een land speelt mee, de mogelijkheden voor huisvesting en zwartwerk.

“België is het belangrijkste land van bestemming voor niet-begeleide minderjarige Afghanen en dat komt door de groeipremie in Vlaanderen, die beduidend hoger is dan in andere lidstaten”, zegt Van den Bulck.

Dergelijke perceptie gaat rond in de netwerken die migranten moeten gebruiken om te reizen en bepaalde routes worden zo populair. Binnen Europa is er steeds meer kritiek op Servië, dat voor een resem landen geen visumrestricties oplegt, op voorwaarde dat ze Kosovo niet erkennen. Zo kent Oostenrijk een toestroom van Indiase migranten via Servië, zeker sinds enkele lowcostfirma’s deze vliegroute bedienen.

Ook de Burundezen in ons land komen visumvrij langs Servië. Volgens het Europese grensagentschap Frontex kwamen in 2022 tot nu toe meer dan 100.000 mensen vanuit de Westelijke Balkan de EU binnen zonder officiële documenten, meer dan drie keer zoveel als in 2021.

“Ik dring bij de Raad in Luxemburg aan op Europese oplossingen om de instroom via de Westelijke Balkan-route aan te pakken”, zegt staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (cd&v). “Dat moet stoppen.”

11.993 dossiers achterstand

Naast de verhoogde instroom zijn er ook problemen in ons land met de uitstroom. De dossierachterstand bij het CGVS was in 2018 bijna volledig weggewerkt en intussen is er een achterstand van 11.993 dossiers. Volgens informatie van De Morgen zijn er 2.500 personen die meer dan drie jaar in de asielopvang doorbrengen.

“Men doet al het mogelijke om de opvang op te schalen en de diensten te versterken, maar werving en vorming vergen tijd”, verdedigt Van den Bulck zich. “We werven dit jaar nog negentig extra krachten aan, maar je organiseert zoiets niet in een vingerknip.”

Ook Fedasil heeft versterking nodig. Vrijdag besliste de regering op vraag van De Moor om 150 personeelsleden vrij te maken voor Fedasil via andere overheidsdiensten. Volgende week neemt de regering een beslissing over haar winterplan.