AchtergrondVerenigde Staten
Abortus verboden in VS? Dan wordt Californië een toevluchtsoord. ‘We huren nu al extra personeel in’
Nu het landelijke recht op abortus in de Verenigde Staten op de tocht staat, wil de progressieve staat Californië een zogeheten sanctuary state worden: een toevluchtsoord waar mensen uit andere staten naar kunnen uitwijken als ze ongewenst zwanger raken.
Wie bij kliniek Planned Parenthood in Santa Ana naar binnen wil, moet eerst voorbij anti-abortusactivisten en hun spandoeken, vlaggen, folders en minibijbels. Een beveiliger van de kliniek houdt een oogje in het zeil, maar zolang de groep de patiënten niet lastigvalt, mogen ze op de openbare stoep blijven staan.
Een voorbijganger in een rolstoel manoeuvreert zich met moeite voorbij een demonstrant met een enorme vlag en draait zich vervolgens demonstratief om. “Jullie zijn allemaal gestoord. Andermans abortus gaat je niks aan. Jullie zullen dit nooit winnen!”, schreeuwt hij. “God bless”, reageert een oudere, hoogblonde vrouw onverstoorbaar terwijl de man foetert, haar hand stevig om een zelf getimmerd houten kruis geklemd.
“We staan hier drie keer per week een paar uur”, vertelt demonstrant Kelly Johnson. Op zijn protestbord staat in grote letters dat vaccins worden gemaakt van de cellen van geaborteerde foetussen. “Wij zijn er voor mensen die vragen hebben. Er is hulp beschikbaar. God houdt van ieder ongeboren kind.”
Bij de ingang om de hoek zucht Nichole Ramirez diep. Ze werkt bij Planned Parenthood in de Californische regio’s Orange County en San Bernardino. Deze kliniek is een van de negen die Ramirez meebestuurt. “Ze komen steeds vaker en blijven langer”, zegt Ramirez over de demonstranten. “En dat zal alleen maar meer worden. We hebben al extra veiligheidsmaatregelen moeten nemen.”
Terwijl klinieken als Planned Parenthood, een non-profitorganisatie die seksuele gezondheidszorg verstrekt en ook abortussen uitvoert, zich klaarmaken voor een golf van patiënten uit andere delen van het land, ziet de anti-abortusbeweging een kans om hier meer ongeboren kinderen te redden.
Gelekt document
De mobilisatie aan beiden kanten is terug te leiden naar een enkel gelekt document: een conceptversie van een arrest van het Hooggerechtshof, waarin wordt beredeneerd dat het landelijke recht op abortus ongrondwettelijk is. Het hof houdt vol dat er nog niet definitief is besloten over Roe v. Wade, het baanbrekende arrest uit 1973 waarin werd vastgelegd dat abortus valt onder het recht op privacy, maar de pro-abortusbeweging vreest het ergste. Zij verwacht dat de VS terug wordt geworpen naar een tijdperk waarin iedere staat individueel over abortus mag beslissen.
“26 staten zullen straks abortus verbieden of de toegang enorm inperken. En daar zullen in totaal 36 miljoen mensen onder lijden, vooral arme vrouwen en mensen van kleur”, somt Ramirez op. Bij een definitieve streep door Roe v. Wade is Californië straks voor 1,4 miljoen mensen de dichtstbijzijnde plaats waar ze terechtkunnen. Het aantal uitgevoerde abortussen in de staat kan daardoor met 3000 procent toenemen.
Planned Parenthood in Santa Ana heeft al enige ervaring met patiënten uit andere staten bedienen, vertelt Ramirez, voornamelijk uit Texas. Daar werd in september vorig jaar een wet ondertekend die abortus na zes weken zwangerschap verbiedt. Veel vrouwen weten dan nog niet dat ze in verwachting zijn en tegen de tijd dat ze eventueel hun zwangerschap willen afbreken, is het te laat. In meerdere staten zijn inmiddels soortgelijke wetten aangenomen of wetsvoorstellen ingediend.
Nu al maatregelen
“Voordat de wet in Texas inging, zagen we gemiddeld vier patiënten uit andere staten per maand. Inmiddels is dat opgelopen tot achttien.” Bij een landelijk verbod verwacht Ramirez een enorme toename, “tot wel veertig patiënten per week”. Vooral door een toestroom uit de naburige staat Arizona, die een paar uur rijden verderop ligt. “We huren nu al extra personeel in en verruimen onze openingstijden.”
Volgens Ramirez is Planned Parenthood in deze regio ook van plan om een tiende kliniek te openen om de aanwas aan patiënten op te vangen. Via een speciaal aangestelde coördinator zal financiële hulp worden geboden aan mensen die van ver moeten komen. “Denk aan vliegtickets, hulp bij kinderopvang, een hotel, een taxi”, aldus Ramirez. De staat Californië subsidieert deels de zorg van Planned Parenthood, maar het aparte potje dat hulp aan patiënten uit andere staten vergoedt, wordt gevuld door donaties.
Ook abortusfondsen leunen vooralsnog op giften. Sinds de conceptversie van het arrest uitlekte, stromen de donaties binnen. Dit soort fondsen, die een deel of soms zelfs alle kosten van een abortus en de reis ernaartoe sponsoren, bevinden zich niet alleen in staten waar de abortuszorg de afgelopen jaren steeds verder is ingekrompen. Het fonds Access Reproductive Justice zit juist in Californië, waar abortus al sinds 1967 legaal is.
“Wij zijn het enige abortusfonds dat in de hele staat actief is”, vertelt directeur Jessica Pinckney. “In 2021 hebben we meer dan vijfhonderd mensen kunnen steunen.” Momenteel komt zo’n 30 procent van de aanvragen voor financiële hulp uit andere staten, maar Pinckney verwacht dat dat zal oplopen tot minstens 50 procent. “We hebben nu twee mensen in dienst, maar ik wil naar vijf.”
Californië als toevluchtsoord
Een nieuw wetsvoorstel moet er bovendien voor zorgen dat abortusfondsen als Access Reproductive Justice in de toekomst in aanmerking komen voor subsidie van de staat. Het lijkt aannemelijk dat dat werkelijkheid wordt, want Californië wil onder leiding van gouverneur Gavin Newsom een zogeheten sanctuary state worden voor mensen die in hun eigen staat straks niet meer terechtkunnen. Newsom ondertekende al een wet die abortus goedkoper maakt voor verzekerden en wil het recht op abortus ook in duidelijke bewoordingen toevoegen aan de Californische grondwet.
Toch is dat niet genoeg, zeggen ervaringsdeskundigen als gynaecoloog Amir Nasseri, die zijn eigen kliniek runt op de bovenste verdieping van een winkelgalerij in Santa Ana. “Niet alle gynaecologen zijn opgeleid om abortussen uit te voeren”, vertelt hij in een van zijn behandelkamers.
Het idee dat in een staat die dusdanig pro-zelfbeschikking is op iedere hoek een abortuskliniek staat, klopt inderdaad niet. 40 procent van de regio’s in Californië moet het zonder stellen. Al doet de staat het op landelijk niveau beter dan de rest van het land: in 2017 bevonden zich in Californië 419 gespecialiseerde klinieken. Dat blijkt uit cijfers van het Guttmacher Institute, een organisatie die zich inzet voor het recht op abortus. Ter vergelijking: de zuidelijke staat Oklahoma heeft er vier, Mississippi maar één.
Bezorgde en bange patiënten
Nasseri opende zijn Her Choice Women’s Clinic dertien jaar geleden. “Ik wilde me hierop toeleggen, omdat ik het belangrijk vind dat deze zorg toegankelijk is.” Hij ziet veel bezorgde en bange patiënten, die steeds vaker uit andere staten zoals Texas komen. Hij is vaak de enige persoon die weet dat ze een abortus willen of overwegen.
“Ze verwachten dat wij ze veroordelen, maar zo werken wij niet”, zegt hij beslist. “We vragen ook nooit naar de reden, maar vaak vertellen mensen die uit eigen beweging toch.” Bijvoorbeeld dat ze nog niet klaar zijn voor een kind, dat de zwangerschap een ongelukje was, of dat de foetus een afwijking heeft. “Of ze hebben al een gehandicapt kind dat alle tijd opslokt, en kunnen er niet nog een baby bij hebben.”
Nasseri rekent zo’n 500 dollar voor een abortus, maar sluit een toekomstige korting voor patiënten die van ver komen niet uit. “Ik wil doen wat ik kan. Maar voor iedere vrouw die ons weet te vinden, zullen er velen zijn die nergens terechtkunnen.” Hij vreest dat meer mensen die een abortus willen in de handen gaan vallen van christelijke zwangerschapcentra, die zichzelf voordoen als kliniek, maar in werkelijkheid vrouwen proberen te overhalen om het kind te houden.
Het zijn precies dit soort pro-life centra waar de anti-abortusdemonstranten bij Planned Parenthood patiënten naartoe willen sturen. “Hun websites lijken bijna precies op de onze, het is ontzettend misleidend”, zegt Nasseri. “Ze bieden een gratis echo aan en houden vrouwen aan het lijntje. Terwijl abortus duurder en lastiger wordt naarmate er meer tijd verstrijkt.”
Nog steeds veel mensen pro-abortus
Net als Ramirez van Planned Parenthood en Pinckney van het abortusfonds was Nasseri niet verbaasd over het gelekte conceptvoorstel van het Hooggerechtshof. “Dit zit er al lang aan te komen en sinds 2016 zit alles in een stroomversnelling.” 2016 is het jaar dat Donald Trump werd verkozen, die tijdens zijn vierjarige presidentschap maar liefst drie conservatieve hoge rechters voordroeg en benoemd kreeg.
Hoewel de conservatieve meerderheid van het hof overwegend anti-abortus lijkt te zijn, is dat op dit moment geen afspiegeling van de Amerikaanse samenleving. In Californië is 79 procent van de kiezers pro-abortus, bleek in juli vorig jaar uit een onderzoek, en in het hele land is dat 58 procent.
Bijna één op de vier vrouwen in de VS zal voordat ze 45 is een abortus hebben ondergaan, aldus het Guttmacher Institute. Dat maakt de huidige situatie extra frustrerend, zegt Ramirez, maar zorgt ook voor extra motivatie in Californische klinieken. “Het zijn moeilijke tijden, maar bij ons kun je altijd terecht. Geen geld, ongedocumenteerd, het maakt niet uit. Wij laten niemand in de kou staan.”
Democraten willen recht op abortus vastleggen in wet
Het Amerikaanse Hooggerechtshof heeft een bom gelegd onder het recht op abortus. Democraten proberen dat onderwijl op allerlei manieren te voorkomen. De vraag is of dat nog kan. Al jaren roept progressief Amerika dat er een wet moet komen die het recht op abortus definitief vastlegt: 58 procent van de Amerikanen is voor. Vorig jaar nam het Huis van Afgevaardigden de Women’s Health Protection Act aan, maar die strandde in de Senaat. Nu het recht op abortus vanuit het Hooggerechtshof kan worden teruggedraaid, legden Democraten woensdag opnieuw een soortgelijke wet voor aan de Senaat.
Het recht op abortus is in de recente geschiedenis van het land onderwerp van verhit debat tussen de Democraten en Republikeinen. Uit een recente peiling van Pew Research Center blijkt dat 38 procent van de Republikeinen voor abortus is in alle of de meeste gevallen, tegenover 80 procent van de Democraten. President Ronald Reagan wilde er in de jaren tachtig al van af. Het was uiteindelijk president Donald Trump die drie conservatieve rechters benoemde en daarmee Reagans wens een stapje dichterbij bracht.
Als het recht op abortus door het Hooggerechtshof aan de staten wordt overgelaten, is dat een enorme overwinning voor de Republikeinen. Hoewel de meeste kiezers vóór het recht op abortus zijn, blijven de regionale verschillen enorm. De inwoners van Republikeinse staten die abortus willen verbieden staan daar grotendeels achter, maar de politici zijn in deze staten vaak extremer in hun opvattingen dan hun kiezers.
De Republikeinse Partij begint die afstand door te krijgen. Afgelopen week verspreidde de partij een handleiding onder haar kandidaten voor de tussentijdse verkiezingen in november. De belangrijkste campagneboodschap: wees niet zozeer extreem anti-abortus, maar benadruk vooral dat de Democraten extreme voorstanders zijn. En ook: maak van abortus niet een te groot thema.
Wie zich daar meteen al niet aan hield was Mitch McConnell, de Republikeinse leider in de Senaat. Afgelopen week zei hij dat dat zijn partij mogelijk een landelijk verbod op abortus wil bewerkstelligen. Die behoorlijk vergaande uitspraak van McConnell komt de Democraten in campagnetijd niet slecht uit: zij kunnen hun achterban met dit soort teksten activeren. Het gelekte conceptvonnis heeft veel Democratische kiezers die het afgelopen jaar in slaap waren getuimeld, weer wakker geschud. De belangrijkste boodschap van de Democraten tijdens de campagnes: als we in november een enorme winst behalen, kunnen we het recht op abortus daarna vastleggen in de wet, met of zonder Roe v. Wade. (VK)
