Aantal moorden in Zweden piekt: vooral twintigers moeten het ontgelden

Het rapport, waarin Zweden wordt vergeleken met 22 Europese landen, bevestigt opnieuw het beeld van de laatste jaren dat het dodelijk wapengeweld uit de hand loopt. De hoogste politiebaas Anders Thornberg waarschuwde een half jaar geleden zelfs dat het bendegeweld een bedreiging vormt voor de Zweedse democratie.

Volgens de onderzoekers is Zweden, dat lang bekend stond om zijn lage misdaadcijfers, in relatief korte tijd omhoog geschoten naar de top van de Europese moordstatistieken.

Terwijl tussen 2000 en 2019 het aantal moorden in Europa juist daalde, steeg het flink in Zweden. Mede door de talloze liquidaties, afrekeningen en ander dodelijk geweld van drugsbendes in Malmö, Stockholm en Gotenburg, waren er in 2017 gemiddeld elf moorden per 1 miljoen inwoners.

Vorig jaar was het gemiddelde aantal moorden zelfs gestegen tot twaalf. Het gemiddelde in Europa was acht moorden. Zweden loopt ook flink uit de pas als het gaat om het aantal moorden gepleegd met wapens: gemiddeld vier per jaar. In de Europese landen is dit gemiddeld 1,6 doden. “Geen enkel ander land heeft zo’n stijging meegemaakt”, aldus Brå-onderzoeker Klara Hradilova Selin over de toename van het aantal slachtoffers van dodelijk wapengeweld.

Explosieven

De stijging van het aantal slachtoffers doet zich vooral voor onder personen tussen de 20 en 29 jaar. Het verschil met de rest van Europa is opmerkelijk. Werden jaarlijks gemiddeld vier personen per 1 miljoen inwoners in deze leeftijdsgroep vermoord met een wapen, in Zweden ging het om achttien slachtoffers.

Ter vergelijking: in Nederland waren er gemiddeld zes dodelijke slachtoffers. Kroatië is het enige andere Europese land dat sinds 2000 een stijging meemaakte van het aantal twintigers dat met een wapen werd vermoord.

Vooral sinds 2013 is het aantal moorden in Zweden gepleegd met een wapen flink toegenomen. De daders zijn voornamelijk jonge mannen uit het criminele milieu wonend in de achterstandswijken van de grote steden. De laatste jaren wordt het land ook opgeschrikt door extreem geweld van criminele bendes met explosieven. Zo werden er in 2018 volgens de politie 162 bommen gebruikt in de strijd tussen de bendes die vooral in drugs handelen.

Achtergrond daders

De onderzoekers willen zich niet branden aan de achtergrond van de daders. Uit een onderzoek van de grootste krant Dagens Nyheter in 2017 naar honderd moorden en pogingen tot moord, bleek dat 90 procent van de verdachten een migratieachtergrond had. De rechts-populistische partij Zweden Democraten, die nu op 19 procent staat in de peilingen, wijst voortdurend op de betrokkenheid van migranten bij onder andere geweldsmisdrijven.

Wel merken de onderzoekers op dat ‘risicofactoren’ kunnen hebben geleid tot de forse stijging van het aantal moorden, zoals de opkomst van rivaliserende bendes en weinig vertrouwen in het werk van de politie. Ook betogen ze dat het wapengeweld makkelijk kan escaleren, waarbij de ene schietpartij snel leidt tot een andere. “Het wordt dan steeds gemakkelijker om je toevlucht te zoeken tot wapens”, aldus Hradilova Selin. “Wapengeweld wordt dan zowel offensief als ter zelfverdediging gebruikt.”

Volgens de politie zijn er, als het om het geweld gaat, in het hele land zestig ‘kwetsbare gebieden’ waarvan de bevolking in meerderheid een migratieachtergrond heeft. Thornberg noemde het ontstaan van deze buurten “een mislukking van de Zweedse samenleving”. “Falende scholen, gevoelens van uitsluiting, werkloosheid, een gebrek aan rolmodellen voor volwassenen – het is een mislukking”, aldus de politiechef tegen de Financial Times. “Het is erg belangrijk dat we slagen met de integratie in Zweden. Deze jonge mannen moeten hulp krijgen. Maar als ze niet integreren, moeten ze de consequenties onder ogen zien. Soms zijn we te zacht.”