Aan het Staytion van Jette kan iedereen straks ook terecht voor meer verbinding

Treinstations groot of klein moeten weer ‘levendige ontmoetingsplaatsen’ zijn, stelt de nieuwe NMBS-beheersovereenkomst. In Jette koppen enkele verenigingen die voorzet nu binnen.

Het is niet dat het Kardinaal Mercierplein in Jette niet bruist. Links staat de frituurbarak van Big Moustache, rechts Café Welkom en Op Den Hoek. Er is de bib, de biomarkt en een sociaal restaurant. Midden op het plein proberen twee jonge voetballertjes lange ballen op elkaars borst te mikken, terwijl om de haverklap een pendelaar zich richting perron spoedt – en meteen ook een hersencel riskeert te verliezen. Per week nemen ongeveer 25.000 mensen hier de trein, wat van Jette het zevende station in Brussel maakt.

Het leven staat hier nooit stil, maar de boel klit ook niet echt mooi samen, zegt Edoardo Luppari, die sinds een paar jaar in Jette woont. “Je merkt dat elke plek zo’n beetje zijn eigen publiek heeft. Dat is de grote uitdaging waar we hier voor staan: al deze groepen samen krijgen en met elkaar laten kennismaken.”

Loketten

‘Hier’ is het stationsgebouw van Jette, poortwachter tussen perron en plein. Ingehuldigd in 1892, beschermd erfgoed sinds 1995, maar de grandeur is sindsdien gereduceerd tot kapitale letters op de mooie gevel. In 2021 zijn, net zoals in heel wat andere NMBS-stations, de loketten hier gesloten. Van de 554 stations die vandaag in België als stopplek functioneren, zijn er op dit moment nog slechts 91 bemand.

“De hele missie van een station is om mensen te verbinden, daarom is het ooit gebouwd”, zegt Giulia Sugranyes van Labolobo. Samen met drie andere lokale verenigingen – Le Rayon Vert, Shop 1090 en Espaces-Mobilités – probeert ze die missie nieuw leven in te blazen, weer wat ziel in het gebouw te stoppen. Vorige zomer kreeg het gebouw al een tijdelijke invulling, met allerlei activiteiten zoals schaken en yoga. Na een bescheiden restauratie moeten de oude balie- en buffetkamer nu minstens twee jaar als knooppunt fungeren.

Staytion, heet het project. Niet gek. Dat er nood is aan stations waar mensen niet zomaar doorrazen, maar ook willen blijven hangen, wordt ook in de nieuwe NMBS-beheersovereenkomst aangekaart. Zowel grote als kleine stations moeten “levendige en veilige plaatsen voor uitwisselingen en ontmoetingen” worden en opnieuw een “centrale rol in het lokale leven” spelen.

“Dat was hier niet meer het geval”, zegt Xavier Tackoen van Espaces-Mobilités, die de typische grootstedelijke uitdagingen noemt zoals vandalisme en druggebruik. Niet meteen een context die uitnodigt om binnen te stappen. Een – hopelijk – bruisend café en een scala aan socio-culturele activiteiten, zoals de repetities van een intergenerationeel koor of naaiateliers, moeten daar verandering in brengen, net als de symbolische details. De oude toog van het buffet krijgt eerherstel in het café, en wordt niet – zoals de houten bankjes in het Noord-station – bedankt voor bewezen diensten.

Baksfietsbobo’s

Je kan er wellicht cynisch over doen. Dat er in dit nest straks vooral progressieve, hoogopgeleide bakfietsbobo’s een chai latte komen slurpen. Dat er langs het Kardinaal Mercierplein simpelweg een extra plek komt ‘die zo’n beetje zijn eigen publiek heeft’, in plaats van een knooppunt dat verbindt.

De kans bestaat. Maar misschien werkt het wel, en wordt Staytion een inspiratiebron voor andere stations die in onbruik zijn geraakt. Er zijn een resem voorbeelden van stationsgebouwen die de voorbije jaren zijn omgeturnd tot horecazaak, vakantieverblijf, feestzaal of kantoorgebouw, of gewoon rijp bleken voor de sloop. Of de immojager biedt – vanaf 150.000 euro in Schendelbeke of 385.000 euro in Heverlee – lustig mee als de NMBS iets te koop stelt. Het gebeurt niet vaak dat een station zoals hier geclaimd wordt door de buurt, en niet door een Starbucks of McDonald’s.

Véronique (50), een buurtbewoonster die in het café iets drinkt, ziet alleszins het potentieel. “Je kan wat mij betreft nooit te veel ontmoetingsplaatsen creëren, en dit stationskwartier kan best wat extra magie gebruiken.” Ze neemt niet zo vaak de trein, zegt ze. “Wie weet nodigt dit wel uit.” Levendige toegangspoort, levendige treinwagon. Ook dat is een droom van de nieuwe beheersovereenkomst.