3M mag tot 300 keer meer PFOS in water lozen

De waterzuiveringsinstallatie van 3M mag tot 300 keer zoveel PFOS in het water lozen als die van bouwbedrijf Lantis vlak in de buurt. Pas halfweg volgend jaar komt de lat gelijker te liggen.

De PFOS-vervuiling komt nu pas in het centrum van het politieke debat, maar dat er PFOS in de bodem en het grondwater zit op de site van de 3M-fabriek in Zwijndrecht is al veel langer geweten. Meer nog, 3M werd eind de jaren 2000 verplicht een bodemsaneringsproject uit te voeren om de vervuiling aan banden te leggen. Een van de oplossingen was toen om de waterzuivering op punt te zetten. In het rioolwater dat afgevoerd werd naar de Schelde werd in september immers 2007 tot 500 microgram PFOS per liter gemeten.

De bestaande waterzuiveringsinstallatie op de site werd daarom aangepast, waarbij werd afgesproken dat er voortaan niet meer dan 30 microgram per liter geloosd kon worden. Het doel van de sanering was om de vervuiling in de eerste plaats op de site zelf onder controle te houden. Pas in tweede instantie was het de bedoeling om de vervuiling “in zoverre technisch/financieel mogelijk te reduceren” en “hierbij de verspreiding van de verontreiniging buiten de terreingrenzen te verminderen”, staat in het saneringsrapport van 2008.

Toen waren de risico’s van PFOS minder bekend, maar ondertussen is steeds duidelijker geworden dat de niet-afbreekbare stof na langdurige blootstelling een verstoring van de immuniteit kan veroorzaken. Ook wordt ze gelinkt aan kanker. Toch werden de maximale lozingswaarden sinds 2008 nooit geactualiseerd. Meer nog: de norm van 30 microgram per liter werd in september 2020 nog voor anderhalf jaar verlengd in de omgevingsvergunning verleend door de provincie Antwerpen.

Wat het nog frappanter maakt: Lantis, de bouwheer van de Oosterweelverbinding vlak naast de 3M-site, kreeg veel strengere normen opgelegd. Ook daar is PFOS in hoge concentraties teruggevonden, afkomstig van de 3M-fabriek. Het grondwater dat wordt opgepompt bij de werken moet worden gezuiverd tot onder 1 microgram PFOS per liter. Lantis doet zelfs beter en gaat tot onder 0,1 microgram PFOS per liter, of onder het niveau dat op dit ogenblik meetbaar is. Met andere woorden: het water dat 3M loost mag tot 300 keer meer PFOS per liter bevatten.

Verschil?

Vanwaar dat grote verschil? Hoewel minister van Leefmilieu Zuhal Demir (N-VA) aan een uniforme wetgeving voor heel Vlaanderen werkt, bestaan er momenteel nog geen Vlaamse normen over hoeveel PFOS er in afvalwater mag zitten. Tot nu toe werden per project afspraken gemaakt, en die kunnen soms een hele tijd meegaan. “Je kan je inderdaad de vraag stellen waarom er bij 3M niet sneller verstrengd is”, zegt Andy Pieters, woordvoerder van Demir.

Want ook bij 3M zit er een verstrenging aan te komen. In de omgevingsvergunning liet de provincie opnemen dat de norm vanaf juli 2022 verstrengd wordt naar 1 microgram per liter. Rijkelijk laat, vinden ze bij Demir, en nog altijd tien keer soepeler dan bij Lantis.

Het Antwerpse provinciebestuur wilde 3M de tijd geven om de technische aanpassingen door te voeren en bijvoorbeeld extra filters te installeren. Volgens Antwerps gouverneur Cathy Berx is dat al volop aan de gang. Dit najaar volgen de eerste metingen om te kijken of de ingrepen effectief zijn, vervolgens worden de waarden opnieuw tegen het licht gehouden. “Allicht zal ook de PFOS-norm van 1 microgram verder worden verstrengd”, geeft Berx aan.

Blijft bovendien de vraag of 3M zich aan de waarden houdt. Eind 2019 maakte de Vlaamse milieu-inspectie nog een proces-verbaal op omdat 3M ongezuiverd, door PFOS vervuild regenwater had geloosd. Daarna installeerde het bedrijf al extra filters en voerde het extra controles uit. Ook de Vlaamse Milieumaatschappij voerde de voorbije jaren metingen uit. Sinds 2018 blijven die steevast onder de norm van 30 microgram, maar zowel in 2016 en 2017 werden waarden tot respectievelijk 111 en 35 microgram opgetekend.

Sowieso wordt op dit ogenblik de vervuiling op de 3M-site opnieuw in kaart gebracht. Het finale rapport wordt begin volgend jaar verwacht, maar emir heeft 3M gevraagd om ten laatste deze week een tussentijds verslag af te leveren. Op basis daarvan wil ze kijken welke maatregelen er mogelijk zijn om de vervuiling op korte termijn verder aan te pakken.