3M in Zwijndrecht moet gedeeltelijk dicht

Donderdag werd een delegatie van 3M op het matje geroepen bij de Vlaamse milieu-inspectie. Aanleiding is het recente bloedonderzoek bij 800 omwonenden van de 3M-fabriek in Zwijndrecht, waaruit blijkt dat negen op de tien te hoge PFOS-waarden in het bloed hebben. Bij zes op tien is de waarde zo hoog dat ze gezondheidsrisico’s inhoudt op lange termijn. De resultaten veroorzaken veel onrust in Zwijndrecht.

Voor Vlaams minister van Leefmilieu Zuhal Demir (N-VA) was de maat vol. Ze gaf de Amerikaanse chemiereus een laatste kans om te bewijzen dat de fabriek de omwonenden niet langer blootstelt aan PFOS of andere giftige stoffen uit de PFAS-familie. Anders dreigde ze een deel ervan te sluiten. “Dit is het uur van de waarheid. Als er geen duidelijkheid komt, dan zullen we niet nalaten om de productieprocessen stil te leggen”, waarschuwde ze.

Stilleggen

Na een overleg met Demir en een team van advocaten voegt de inspectie nu de daad bij het woord. “Wij besluiten dat de door 3M ter beschikking gestelde informatie niet volstaat en onvoldoende duidelijkheid brengt over de aanwezigheid van PFAS in de productieprocessen en in de emissies naar de omgeving”, klinkt het in een mededeling. “De betrokken productieprocessen tijdelijk stilleggen is momenteel de enige manier om zeker te zijn dat blootstellingsrisico’s voor de omwonenden niet verder toenemen.”

Het gaat enkel om de productielijnen waarbij PFAS vrijkomen, niet de hele fabriek. “Dit gaat om een tijdelijke situatie tot 3M de nodige zekerheden kan geven”, aldus de inspectie. Karl Vrancken, de Vlaamse opdrachthouder voor de coördinatie van de PFAS-aanpak, noemt het “cruciaal” dat we inzicht krijgen “in alle processen bij 3M die PFAS-emissies veroorzaken”.

Intussen krijgen de omwonenden van de fabriek meer duidelijkheid over hun blootstelling aan de schadelijke stoffen. De Vlaamse regering heeft beslist iedereen die binnen de vijf kilometer woont de kans te geven zijn of haar bloed te laten analyseren. Deze analyse zal verschillende maanden in beslag nemen. De kosten van de operatie worden verhaald op 3M, zegt Vlaams minister van Gezondheid Wouter Beke (CD&V). “Het is duidelijk dat het bedrijf een zeer grote verantwoordelijkheid draagt.”

Wie wordt blootgesteld aan hoge concentraties PFAS, loopt een hoger risico op de ontwikkeling van hart- en vaatziekten, diabetes en kanker. Daarom kregen de omwonenden eerder al het advies geen zelfgeteelde groenten of eieren van eigen kippen eten.

‘Niet van ons’

3M beweert inmiddels dat de vervuiling in Zwijndrecht onmmogelijk van hen kan komen. Uit de schouw van de fabriek zou jaarlijks 3 gram PFAS-stoffen worden uitgestoten. Een waarde die te laag is om het hoge PFAS-gehalte in het bloed van de omwonenden te verklaren, zei topvrouw Rebecca Teeters in een zeldzaam interview met de VRT. “De gemeten waarden tonen aan dat ze niets te maken hebben met de huidige emissies van 3M, en alles met de historische vervuiling van de voorbije jaren.”

Nog volgens Teeters hebben de eigen werknemers van 3M bloedwaarden die tot tien keer hoger liggen dan wat in Zwijndrecht gemeten is, zonder nadelige effecten. De voorbije dagen dreigde het bedrijf met banenverlies en vertragingen voor de Oosterweelwerken indien de overheid haar fabriek zou stilleggen. Volgens de milieu-inspectie is de tijdelijke sluiting van die aard dat ze “niet per definitie een langdurige impact moet hebben op de tewerkstelling waarin 3M voorziet”.

In de PFAS-onderzoekscommissie werd vrijdag ook toxicoloog Jan Tytgat aan de tand gevoeld over zijn rol in de PFOS-crisis. Tytgat bezorgde in 2017 een kritisch rapport aan Oosterweelbouwheer Lantis, maar deed daar verder niets mee. “Ik ben geen milieupolitie”, zegt de expert. “Als ik een rapport opstel, dan bezorg ik dat alleen aan de opdrachtgever.”