360.000 euro aan jaarlonen bij PubliPart, maar voor wat?

(Uit een telefoongesprek met Eric De Keyser, bestuurslid van PubliPart en gemeenteraadslid voor sp.a in Diksmuide)

"Hallo, met Eric."

"Dag meneer De Keyser. Mag ik u iets vragen over PubliPart?"

"Ja."

"U zetelt daarin als bestuurder, toch?"

"Ja."

"Wat doet PubliPart eigenlijk?"

- "Ik ga daar niet op reageren."

"Waarom niet?"

- "Omdat we dat zo afgesproken hebben in de raad van bestuur."

"Ik stelde enkel de vraag: wat doet PubliPart? Dat is toch onschuldig?"

- "Ja... Ja, maar sorry, ik ga daar niets over zeggen."

"Waarom wordt u zo defensief?"

- "Ik wil niets zeggen. Oké, meneer? U zult uw informatie elders moeten zoeken." (haakt in)

Het is geen evidentie om een bestuurslid van de nv PubliPart aan het praten te krijgen. Sterker, we contacteerden alle Vlaamse bestuursleden van de vennootschap en stootten overal op een muur. Gsm's worden niet opgenomen, sms'jes blijven onbeantwoord, telefoons worden boos dichtgegooid. Een mens vraagt zich af waar al die geheimzinnigheid goed voor is. De nv PubliPart is immers geen échte private holding, het is een verdoken intercommunale waarin Waalse en Vlaamse politici zetelen. Via intercommunales PubliLec en Publifin stromen er bovendien miljoenen euro's belastinggeld naar de nv. De grootste aandeelhouders zijn steden of gemeenten en de bestuursleden hebben nagenoeg allemaal politieke banden. Iedere burger heeft met andere woorden het recht om te weten wat zich in PubliPart afspeelt, maar daar denken de bestuurders anders over. "U zult uw informatie elders moeten zoeken", zegt Eric De Keyser. Welaan, dan. Dat deden we.

Duur nietsdoen

Een plaats in het bestuur van PubliPart is een lucratieve zaak. Jaarlijks keren de bestuursleden zich een royale premie uit voor het geleverde werk. In 2015 net geen 360.000 euro. In 2014 was dat 370.000 euro en het jaar voordien zelfs 375.000 euro. Die enveloppe wordt verdeeld onder de zeventien bestuurders, als vergoeding voor de geleverde inspanningen dat jaar.

Wat die inspanningen zijn? Vergaderen. Over wat? Dat is een zeer goede vraag, waarop we geen antwoord kregen. PubliPart is alleszins geen vennootschap die veel taken combineert. Sterker: ze doet bijna niets. Als holding is ze aandeelhouder bij onder meer Elia en Fluxys en ze belegt geld via banken. Waarom heeft men dan zeventien bestuurders nodig? En waarom betalen die zichzelf zo royaal? Omgerekend naar een systeem waarbij maandelijks zou worden vergaderd, krijgt ieder bestuurslid grofweg 19.000 euro per jaar. Dat is bijna 1.600 euro per vergadering. Bruto, horen we u denken. Klopt. Maar wist u dat politici hun zitpenningen in een speciale aftrekpost op hun belastingformulier kunnen inbrengen? Dat scheelt algauw een slok op de borrel.

Tom Balthazar (sp.a), schepen en kandidaat-burgemeester in Gent, zei deze week tegenover nieuwssite Apache.be dat we ons niet mogen blindstaren op die premie. "Ze geldt immers ook voor al het werk in PubliLec." Die intercommunale heeft welgeteld twee grote taken: aandeelhouder zijn bij Luminus en bij... PubliPart. Liefst tien van de zeventien bestuurders in PubliPart zetelen ook in PubliLec. En voor dat 'dubbel werk' worden ze 'maar' één keer vergoed. Vrij rijkelijk, dat wel. Ondanks zijn opmer-king hierboven beseft ook Balthazar dat.

"Het is een systeem van vergoedingen dat niet in overeenstemming is (met het geleverde werk, JBG)en gerust mag worden teruggedrongen", zei hij tegenover Apache.be. Zelf heeft Balthazar negen jaar in PubliPart gezeten. En daar dus negen jaar naar eigen zeggen te veel opgestreken. Het is onbekend of hij in die raad van bestuur ooit het initiatief heeft genomen om de premies te verlagen.

Opvallend: enkele weken geleden stapte Balthazar plots uit PubliPart, te midden van de storm in Wallonië over moedermaatschappij Publifin. Officieel om zich te concentreren op zijn andere taken, maar de timing roept vragen op. We hadden die graag voorgelegd aan de kandidaat-burgemeester, maar hij liet via zijn woordvoerder weten dat hij geen commentaar meer geeft. Ook Gents schepen voor Financiën Christophe Peeters (Open Vld) ontwijkt onze vragen over de zitpenningen die hij opstrijkt bij PubliPart. Nochtans is zijn aanwezigheid als financieel verantwoordelijke van Gent in een vennootschap die beleggingen met (Gents) belastinggeld doet, perfect te verklaren. Bij een aantal andere bestuurders is dat veel moeilijker.

De bestuursraad van PubliPart is een allegaartje, waarbij het onduidelijk is welke criteria werden gehanteerd bij de samenstelling. De meesten zitten erin omdat het historisch zo is gegroeid vanuit de participatie van hun gemeente, in lang vervlogen tijden. Sommige leden dateren zelfs nog uit die tijden. Zo zetelen twee ex-burgemeesters van 75 jaar in PubliPart: Jacques Vandebosch (PS) van Seraing en Albert Vandezande (Fusiebelangen) van Oud-Heverlee. De Waalse socialist doet dat bovendien via een vennootschap, waardoor hij nóg minder belastingen betaalt op zijn zitpremie. Ook Ignace Dereeper (CD&V) is een opvallende aanwezige als burgemeester van Oudenburg.

Eén naam springt er echter uit: die van Patrick Boes. In een ver verleden journalist, maar begin jaren 2000 actief op het kabinet van Daniël Termont (sp.a). Die is op dat moment nog Gents havenschepen. De twee bouwen een band op en wanneer Termont in 2007 burgemeester wordt, benoemt hij Boes tot kabinetschef. In die functie duikt hij op 31 maart 2010 plots op als bestuurder in PubliPart. De reden daarvoor is onduidelijk, want Gent ís daar al vertegenwoordigd door twee schepenen.

In maart 2015 zwaait Boes af op het kabinet en gaat genieten van een welverdiend pensioen. "Tijd om meer aan sport te doen", zegt hij daarover in de kranten. En meer tijd voor PubliPart. Want wat blijkt? Boes is vandaag nog actief binnen de nv. In welke rol? Onduidelijk. "Ik ben daar als expert", zegt hij. Als we vragen in welk veld zijn expertise zich bevindt, gooit hij de telefoon dicht. Een dag later blijft het bij: "Geen commentaar."

Ook op het kabinet van Termont praten ze liever niet over PubliPart. "U moet bij schepen Balthazar zijn." En daar - dat weet u al - wil men niets zeggen. De indruk ontstaat dat er via PubliPart, net als in het Waalse Publifin-schandaal, lucratieve politieke postjes worden verdeeld voor bewezen diensten. Al kan het natuurlijk ook dat Patrick Boes een expert in beleggingen is, want dat is de hoofdtaak van PubliPart. Dus gingen we kijken in wat men zoal belegt. Uw belastinggeld verdient controle, toch? We kunnen niet garanderen dat onze bevindingen u vrolijk zullen maken.

Optima Bank

Zestig miljoen euro. Dat is de goedgevulde portefeuille waarmee PubliPart belegt. Het gros staat geparkeerd op solide spaarrekeningen, maar zo'n 2 miljoen euro kwam ook op een rekening bij Optima terecht. Zeer vervelend, aangezien die Gentse bank vorig jaar failliet ging en al dat geld in rook is opgegaan. De Gentse PubliPart-bestuurders waren daar klaarblijkelijk zo door aangedaan, dat ze tijdens de Optima-onderzoekscommissie vorige zomer vergaten te melden dat de stad (via PubliPart) geld heeft zitten bij de bank. Sterker: financiënschepen Peeters verklaarde in juni: "We hebben géén financiële belangen bij Optima Bank. Wij hanteren als stad een strikt beleggingskader." Bij PubliPart is dat kader onbestaande en dus kan er via die weg wél 2 miljoen naar Optima worden gesluisd.

Het is niet de enige vreemde houding van de stad Gent als het op beleggen aankomt. In 2011 maakt de stad een speerpunt van duurzaam beleggen. Schepen Peeters geeft in oktober 2015 een interview in het magazine van VDK Spaarbank. Hij is trots op het feit dat Gent een pioniersrol vervult: "We kiezen liever voor een partner die investeert in gemeenschapsopbouw en lokaal verankerde projecten, en zeker niet voor een 'pipo' in Londen die met ons geld gaat speculeren." Een bewonderenswaardige ethiek, die echter verdwijnt wanneer Peeters aanschuift rond de tafel bij PubliPart. Want wat blijkt? Die vennootschap belegt helemaal niet duurzaam. Integendeel.

PubliPart heeft zo'n 26 miljoen verdeeld over vier beleggingsfondsen. Het doet dat via Candriam (een Luxemburgse afdeling van Belfius) en BNP Paribas. In die fondsen zitten heel wat aangebrande aandelen en obligaties. Zo is er één fonds dat aandelen bevat van Rheinmetall, een zeer omstreden Duits bedrijf dat chemische wapens produceert. Rheinmetall wordt door tal van banken wereldwijd geweerd uit de portefeuilles, omdat het witte fosfor produceert. Dat is een goedje dat u kunt vergelijken met napalm en dat in ieder gewapend conflict van de laatste twee decennia opduikt. Bovendien werd Rheinmetall in 2014 ook al veroordeeld voor corruptie in Griekenland. Het mag daar voorlopig geen zaken meer doen.

Kijken we verder in de portefeuille, dan stoten we ook op Vinci Construction. Dat is een Frans bouwbedrijf waartegen momenteel een onderzoek loopt naar slavenarbeid bij de bouw van stadions in Qatar. Of Verizon, het Amerikaanse telecombedrijf waarmee de Duitse overheid in 2014 een deal opblies, omdat het ervan verdacht wordt zijn burgers te bespioneren in opdracht van de Amerikaanse overheid. Nog eentje? Inditex. De Spaanse moedermaatschappij van onder meer kledingketen Zara die in 2014 door de Braziliaanse en Argentijnse overheid werd aangeklaagd, omdat haar onderaannemers mensen in sweatshops lieten werken.

Het zijn de markantste voorbeelden, maar er zijn nog aandelen en obligaties die de duurzaamheidstoets niet doorstaan. Is dat verboden? Helemaal niet. Maar de aanwezige politici in PubliPart houden er een vreemde redenering op na als ze op het lokale niveau hoog oplopen met duurzaam beleggen en vervolgens in een semipublieke holding centen beleggen in onkiese fondsen.

Compleet ontspoord

De eerlijkheid gebiedt ons te zeggen dat de beleggingsfondsen van banken zeer ondoorzichtig zijn en dat slechts weinig mensen die er hun geld insteken effectief uitpluizen waar het naartoe gaat. Meer dan waarschijnlijk is dat ook het geval bij de bestuurders van PubliPart, die de bank te goeder trouw de opdracht hebben gegeven een aantal fondsen te zoeken die passen binnen hun financiële strategie. Men kan zich echter de vraag stellen of zeventien bestuurders die ieder jaar twaalf keer vergaderen écht niet de tijd hebben gevonden om de prospectus van hun aandelenportefeuille te bekijken.

Bovendien bestaan er beleggingsfondsen die voor vrijwel 100 procent duurzaam zijn. Veel banken bieden die aan en geven daar garanties over. Heeft PubliPart die mogelijkheden onderzocht? We hadden daar graag met schepen Peeters over gepraat, maar hij verbergt zich achter het vennootschapsrecht. "Ik mag de beleggingen niet bespreken zonder eerst de raad van bestuur te hebben gehoord." Dat is jammer, want er is nóg een zeer interessante belegging. Eén in een autohandelaar in Wilrijk en een metaalbaron in Diksmuide. PubliPart steekt de komende jaren 5 miljoen euro in het durfkapitaalfonds Kebek II en dat heeft op zijn beurt de meerderheid van de aandelen gekocht in Cardoen en Metaalconstructie Vanderschueren. De vraag rijst waarom een semipublieke holding via een fonds geld pompt in twee Vlaamse bedrijven.

Het verhaal van PubliPart is dat van een compleet ontspoorde intercommunale, zoals er nog zijn. Ook moedermaatschappijen PubliLec en Publifin zijn doorheen de jaren uitgegroeid tot weinig transparante vennootschappen die zich met van alles en nog wat bezighouden, maar niet langer met datgene waarvoor het concept 'intercommunale' is bedacht. De structuren zijn ondoorzichtig, in de bestuursraden zetelen politici van allerlei pluimage en het is moeilijk te achterhalen hoeveel er aan premies wordt verdeeld. En waarom.

Het strafste is dat men zich in Gent al jaren bewust is van de problemen. In 2015 nam de stad de beslissing om moedermaatschappij PubliLec en dochtermaatschappij PubliPart te verlaten, maar dat wordt om onduidelijke redenen via juridische weg bemoeilijkt door PS en MR. In 2019 wil Gent er echter definitief mee kappen. Want, zo zegt het in de gemeenteraad van 22 juni 2015 zeer duidelijk: "De vraag rijst of de opdracht aan PubliLec, gelet op haar activiteit als holding, nog als taak van gemeentelijk belang kan beschouwd worden." Nagel op de kop.