311 Russische tanks vernietigd, 1.081 burgerdoden: welke oorlogscijfers zijn betrouwbaar?

In oorlogstijd is het heel lastig om betrouwbare cijfers te verzamelen. Toch kunnen de cijfers enige houvast geven over de ontwikkeling van de oorlog. Een overzicht van de belangrijkste cijfers en een handvat voor hoe je deze gegevens het best kunt interpreteren.

De gruwelijke beelden van het gebombardeerde Marioepol doen vermoeden dat er inmiddels vele honderden, zo niet duizenden burgers zijn gesneuveld. Vrijdag nog maakte de Oekraïense regering bekend dat een week eerder 300 burgers zijn gedood bij het bombardement van een theater dat diende als schuilplaats.

In de mist van de oorlog is het haast onmogelijk om precies te bepalen hoeveel slachtoffers er bij dergelijke raketaanvallen zijn gevallen. Strijdende partijen hebben ook belang bij het verdraaien van cijfers. Ze overdrijven de successen en moffelen verliezen weg.

Om overdrijving uit te sluiten, rapporteren de Verenigde Naties (VN) dagelijks alleen het aantal burgerdoden dat officieel is vastgesteld. Aangezien de organisatie na de inval van Rusland niet alle sterfgevallen zelf kan controleren, is ze voor verificatie deels afhankelijk van lokale contactpersonen.

Volgens de VN zijn er sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne 1.081 burgerdoden gevallen en 1.707 gewonden geregistreerd. Deze officiële aantallen zijn door de gevolgde procedure een grote onderschatting, stelt de VN. Om een beeld te krijgen van de ernst van de oorlog is het daarom ook nuttig om naar het verloop van deze cijfers. Hieruit blijkt dat het dodental al wekenlang in een gestaag tempo oploopt en de oorlog nog net zo hevig woedt als bij de aanvang.

Raketaanvallen en gevechtslocaties

Het Acled (Armed Conflict and Location Event Data Project) rapporteert eens per week cijfers over gevechtslocaties en typen aanvallen. Acled maakt gebruik van lokale nieuwsbronnen, ooggetuigen, controleert foto’s en wint informatie in van lokale partijen. De gegevens van Acled bevestigen het beeld dat het oorlogsgeweld zich concentreert rond de oostelijke regio’s en belangrijke steden als Kiev en Marioepol. Door de wekelijkse update kunnen de cijfers ook laten zien of de intensiteit van de oorlog verandert.

Mocht het Russische leger zoals aangekondigd de nadruk willen verschuiven naar de Donbas, dan zou dat op basis van de gegevens van Acled binnenkort gestaafd kunnen worden. Vlak voor de aanvang van de oorlog waren er ook al veel registraties van geweld nabij de seperatistengebieden Loehansk en Donetsk, zo blijkt uit de gegevens.

Vorige week werd er melding gemaakt van bijna 300 luchtaanvallen, of beschietingen, ruim 100 directe gevechten en 40 geweldsincidenten tegen burgers. Als Acled slechts één bron heeft die niet valt te controleren, worden de gegevens niet geregistreerd. Het is daarom aannemelijk dat de aantallen in werkelijkheid hoger zijn.

Verliezen van militair materieel

De beschikbare cijfers over verliezen aan tanks, vliegtuigen en ander materieel zijn lastig te controleren. De Oekraïense overheid publiceert bijvoorbeeld dagelijks gegevens, maar deze worden door verschillende instanties als onbetrouwbaar betiteld.

Het Nederlandse initiatief Oryxspioenkop doet een poging om op basis van foto’s alle vernietigde tanks, vliegtuigen en andere voertuigen te tellen. Bij elke foto van vernietigd materieel controleert het burgerinitiatief of de foto daadwerkelijk in Oekraïne is gemaakt en of het betreffende militaire voertuig niet al eerder is meegeteld. Van al het vernietigde materiaal bewaart Oryxspioenkop ook een foto als bewijs.

Volgens deze handmatige aanpak zijn er sinds het begin van de oorlog 1.987 Russische voertuigen vernietigd, waarvan 311 tanks. In de lucht hebben de Russen 16 vliegtuigen, 35 helikopters en 16 drones verloren. Aan de Oekraïense zijde vallen de verliezen wat lager uit.

Tot nog toe telde het burgerinitiatief 574 vernietigde voertuigen, waarvan 79 tanks. De Oekraïners verloren 12 vliegtuigen, 9 drones en 1 helikopter. De cijfers van Oekraïense verliezen zijn waarschijnlijk een onderschatting, omdat Russische soldaten geen mobiele telefoons bij zich mogen hebben om beelden te maken. Terwijl Oekraïense soldaten en burgers met mobiele telefoons zoveel mogelijk vernietigd Russisch materieel pogen vast te leggen.