‘24 jaar geleden vielen er in Turkije 17.000 doden bij aardbeving. Deze beving was nog krachtiger’

Een magnitude van 7,8, wat betekent dat precies?

“Met de ‘magnitude’ wordt aangegeven hoeveel energie er bij een aardbeving is vrijgekomen en dus hoe krachtig de aardbeving was. Dat pure getal zegt misschien niet zo veel, maar je moet weten dat we die energie op een logaritmische schaal meten: per magnitude omhoog gaat het om een 30 keer krachtige aardbeving. Magnitude 7 is dus 900 keer krachtiger dan magnitude 5. Het gaat dus zeer snel omhoog.

"Algemeen kan je stellen dat een aardbeving met een magnitude 8 één keer om het jaar voorkomt. Deze aardbeving behoort dus al tot de zwaardere. De zwaarste aardbeving ooit had een kracht van 9,5 en vond plaats in Chili in 1960.”

Met welke eerdere aardbeving valt dit te vergelijken?

“In 1999 vond in de buurt van de Turkse stad Istanboel een aardbeving plaats met een magnitude van 7,6. De schade bij die aardbeving was immens, en er vielen toen meer dan 17.000 doden. Deze aardbeving was nog krachtiger, dus de verwachting is wel dat het dodentol nog fors zal oplopen.”

Staat de regio gekend voor aardbevingen?

“Ja, absoluut. Aardbevingen ontstaan wanneer de opgebouwde spanning van tektonische platen die tegen elkaar aanwrijven, plots vrijkomt. Op deze plek in Turkije botst de Arabische plaat tegen de Euraziatische plaat, met daartussen nog de Anatolische plaat. De Euraziatische en de Arabische plaat oefenen zowel vanuit het zuiden als vanuit het noorden en noordoosten druk uit op de Anatolische plaat, die daardoor naar het westen geduwd wordt, richting de Middellandse Zee. Bij de aardbeving van Istanboel van 1999 gebeurde dat op de Noord-Anatolische en hier op de Oost-Anatolische breuklijn.

“Doordat twee grote tektonische platen op een kleinere inwerken, krijg je horizontale verschuivingen die vaak veel energie vrijgeven dicht bij het aardoppervlak, waardoor de aardbevingen krachtiger gevoeld worden. Ook deze aardbeving vond op slechts 17 tot 18 kilometer diepte plaats.”

Ondertussen vond een tweede grote beving plaats in Turkije. Is dat een nieuwe aardbeving, of een naschok?

“In principe spreken we van naschokken als ze op dezelfde breuk plaatsvinden als de eerste schok, en ook lager zijn in magnitude. In dit geval was de magnitude toch echt ook wel zeer zwaar (7,5, red.), en lijkt het op basis van de eerste bepalingen ook op een andere breuk te zijn. Daarom zou ik voorlopig eerder spreken van een tweede aardbeving, al moeten we nog even wachten op extra gegevens vooraleer er definitief uitsluitsel is.”

Hoe groot is de kans op nog meer naschokken?

“Hoe groter de aardbeving, hoe meer naschokken er zijn en hoe langer ze ook zullen duren, dat zie je altijd. Door de grote plotselinge vrijgekomen energie van de tektonische platen, moeten die zich nu nog een tijd ‘zetten’. Hier kunnen dus nog weken tot maanden naschokken voorkomen, al zijn de eerste meestal de zwaarste.”

De aardbeving zou vorige week ‘voorspeld’ zijn door een Nederlands ‘onderzoeksinstituut voor het monitoren van de geometrie tussen hemellichamen die kunnen leiden tot grotere seismische activiteit en andere fysieke effecten’. Is daar iets van aan?

“Cru gesteld is dat ‘pure zever’. Vaak ‘voorspellen’ dit soort weinig wetenschappelijke instituten continu honderden aardbevingen zonder dat er iets gebeurt. Uiteindelijk vindt er dan altijd wel ergens een aardbeving plaats en hebben ze die dan zogezegd ‘voorspeld’. Maar zo werkt het dus niet: ook een kapotte klok is twee keer per dag juist.

“Op zich weten we waar we aardbevingen kunnen verwachten: we kennen de breuklijnen dus we weten waar de kans het grootst is dat er ooit opnieuw een aardbeving zal plaatsvinden. Maar exact voorspellen waar dat zal zijn en hoe krachtig, is niet mogelijk. Tektonische platen zijn continu in beweging en er vinden altijd kleinere aardbevingen plaats. Zogezegde ‘waarschuwingen' via verhoogde seismologische activiteit worden vaak door niets gevolgd, en pas als er toch een aardbeving op volgt, blijkt dat ze een waarschuwing waren.”