150 moorden bekend, en toch is de Siciliaanse maffiabaas Giovanni Brusca weer een vrij man

U verru luidt de Siciliaanse bijnaam van Giovanni Brusca: het varken. “Ik ben een beest”, verklaarde de crimineel uit een klein dorpje in de buurt van Palermo. “Ik heb meer dan 150 mensen vermoord. Ik weet niet eens meer alle namen.” Zijn andere bijnaam: lo scannacristiani, of ‘de christenslachter’.

Toch liep Brusca maandag na 25 jaar celstraf de poorten van de gevangenis in Rome uit. Zijn rekening met de Italiaanse justitie is vereffend. De komende vier jaar wordt hij nog wel streng gecontroleerd en beveiligd. Omdat de 64-jarige man decennialang samenwerkte met de overheid, loopt hij nu zelf veel gevaar.

Brusca, zoon van de maffioso Bernardo, was een grote maffiabaas tijdens de bloedige Siciliaanse jaren 80 en 90. Als rechterhand van capo dei capi of oppermaffioso Totò Riina drukte hij de knop in waarmee de Cosa Nostra in 1992 de snelweg onder rechter Giovanni Falcone wegblies. Bij de beruchte aanslag in de Siciliaanse gemeente Capaci stierven behalve Falcone ook zijn vrouw en drie politieagenten.

Spijtoptant

Giovanni Falcone was als rechter een voorstander van samenwerken met spijtoptanten. Hij deed dat tijdens het beroemde maxiproces van Palermo (1986-1992) en zorgde er zo voor dat talloze maffiosi veroordeeld werden, onder wie vader Brusca en Totò Riina.

Brusca heeft zelf zijn milde straf te danken aan zijn medewerking met justitie in de cel. Een maand na zijn arrestatie in 1996 begon hij verklaringen af te leggen, maar al snel bekende hij te hebben gelogen om rivaliserende clans in diskrediet te brengen.

Vanaf 1997 zou hij een ‘echte’ spijtoptant geworden zijn, in 2000 werd hij officieel als zodanig erkend. Daarmee kreeg hij onder meer recht op een vergoeding van 250 euro per maand en een minder streng gevangenisregime. Maar het belangrijkste gevolg was dat zijn levenslange straf omgezet werd in 26 jaar.

Zoutzuur

Tijdens de vele verhoren beschreef Brusca in detail hoe hij de gruwelijkste moorden pleegde. Zo doodde hij kort voor zijn arrestatie de 14-jarige zoon van een spijtoptant, die na de aanslag in Capaci tot inkeer gekomen was en verklaringen afgelegd had over Cosa Nostra. Het lichaam van het kind loste Brusca op in twee grote vaten zoutzuur.

Terwijl zijn vader net als Totò Riina levenslang kreeg en in de cel stierf, lukte het Giovanni dus om op vrije voeten te komen. Hij gaat nu weer samenwonen met zijn vrouw en zoon, die geboren werd terwijl hij in de gevangenis zat. Dat zal vanwege dreigende wraakacties op een geheime locatie zijn, vermoedelijk ver van zijn geliefde Sicilië.

Op 23 mei herdacht Italië de moord op rechter Falcone uitgebreid en plechtig, zoals elk jaar. Dat Brusca nog geen twee weken later vrijkomt, voelt voor veel Italianen als een klap in het gezicht. “Ik wil het niet geloven”, schreef Virginia Raggi, burgemeester van Rome voor de populistische Vijfsterrenbeweging. “Een onacceptabele schande.”

Ook de radicaal-rechtse politica Giorgia Meloni uitte, net als Lega-leider Matteo Salvini, openlijk haar ongenoegen: “Dit is een morele klap in het gezicht van de slachtoffers van de georganiseerde misdaad.” Zelfs Enrico Letta, leider van de centrumlinkse Partito Democratico, sprak van “een stomp in de maag”. Al nuanceerde hij die opmerking meteen: “Deze wet heeft ook veel arrestaties mogelijk gemaakt.”

Ook is niet iedereen in Italië er gerust op dat Brusca de maffia definitief vaarwel gezegd heeft. Zo riep Maria Falcone, de zus van de vermoorde rechter, justitie en politie op hem goed in de gaten te houden, om te voorkomen dat hij hervalt. Verder liet ze weten dat de vrijlating haar op menselijk vlak weliswaar pijn deed, maar dat ze de rechtsgang respecteert. “Deze wet wilde mijn broer.”