15 minuten om je te verdedigen tegen de doodstraf: Iran wil snel afrekenen met demonstranten

Met versnelde rechtszaken en zware straffen wil het Iraanse regime een einde maken aan massale protesten in het land. Tot nu toe zijn vier demonstranten geëxecuteerd, volgens mensenrechtengroepen na schijnprocessen. Betrokkenen vertellen hoe de verdachten nauwelijks kans kregen zich te verdedigen.

De 22-jarige Mohammad Mehdi Karami werd in de vroege ochtend van 7 januari opgehangen, slechts 65 dagen na zijn arrestatie. Families zwijgen vaak onder druk van de Iraanse autoriteiten, maar Karami’s vader durft met de media te praten. Mashaalah Karami, verkoper van papieren zakdoekjes, vertelt de onafhankelijke Iraanse krant Etemad dat zijn zoon in tranen opbelde na de veroordeling: ‘Papa, ze hebben ons het vonnis gegeven. De mijne is de doodstraf. Vertel het niet aan mamma.’

Karami was volgens zijn familie een dappere, intelligente jongeman. Op zijn elfde raakte hij verslingerd aan karate en inmiddels had hij het geschopt tot het nationale team. Op 3 november werd hij gearresteerd in Karaj, een stad ten westen van Teheran. De autoriteiten houden hem verantwoordelijk voor de dood van een lid van de Basij, een paramilitaire groep van jonge vrijwilligers die zijn geïndoctrineerd door de regering.

Het proces tegen Karami en zestien anderen – onder wie drie kinderen – begon eind november achter gesloten deuren. Familieleden en journalisten waren niet welkom. Vanwege de gevoeligheid van de zaak, mocht Karami ook niet zelf zijn advocaat kiezen. De rechtbank koos er één van een door justitie goedgekeurde lijst.

‘Moordenaars’

Het enige inkijkje in het proces komt van videofragmenten die door de autoriteiten zijn vrijgegeven. Volgens Amnesty International zonden de staatsmedia eerst gedwongen ‘bekentenissen’ van de beklaagden uit en omschreven hen als ‘moordenaars’. De beelden uit de rechtszaak tonen Karami die zichtbaar van streek is als hij ‘bekent’ dat hij het Basij-lid met een steen op het hoofd heeft geslagen. Zijn advocaat gaat daar niet tegenin, maar vraagt de rechter om vergiffenis. Karami zegt dat hij is ‘misleid’ en gaat weer zitten.

Het gehele proces werd in drie hoorzittingen afgedaan. Karami kreeg volgens betrokkenen nog geen 15 minuten de tijd om zichzelf te verdedigen, voordat de rechters hem veroordeelden voor ‘corruptie op aarde’. Vier van zijn medeverdachten werden ook ter dood veroordeeld, terwijl de rest lange gevangenisstraffen opgelegd kreeg.

In een video op sociale media smeekten zijn ouders de autoriteiten om hem niet te doden. Volgens de familie is de karatekampioen onschuldig. Karami’s vader vertelde Etemad dat hij meerdere keren heeft geprobeerd om contact op te nemen met de toegewezen advocaat, maar dat die nooit heeft gereageerd. Vervolgens belde de familie een van Iraans bekendste mensenrechtenadvocaten, Mohammad Hossein Aghasi.

Geen hoger beroep

Aghasi probeerde de jonge veroordeelde bij te staan. Hij schreef talloze brieven naar de plaatselijke rechtbank en het Hooggerechtshof. Steeds werden zijn brieven genegeerd of afgewezen. Toen hij in hoger beroep wilde gaan tegen de uitspraak werd die optie door een rechter van tafel geveegd. Aghasi zei op Twitter dat Karami niet het recht kreeg om voor de executie afscheid te nemen van zijn familie.

Later publiceerde de Iraanse oppositiegroep 1500 Tasvir over de martelingen die Karami tijdens zijn gevangenschap te verduren kreeg. Karami vertelde zijn familie toen zij hem in de gevangenis bezochten dat bewakers hem bewusteloos hadden geslagen. Hij was er zo erg aan toe geweest dat ze dachten dat hij dood was en zijn lichaam buiten wilden dumpen. Ook zei hij dat veiligheidsagenten ‘elke dag zijn geslachtsdelen hadden aangeraakt’ en tijdens de ondervragingen hadden gedreigd om hem te verkrachten.

De massale protesten tegen het Iraanse regime en voor vrijheid voor vrouwen en minderheden braken uit in september na de dood van Mahsa Amini. De 22-jarige Koerdisch-Iraanse vrouw overleed in detentie nadat ze door de zedenpolitie was gearresteerd omdat ze haar hoofddoek niet ‘correct’ droeg. Sindsdien heeft Teheran duizenden demonstranten gearresteerd en veroordeeld. De autoriteiten hebben herhaaldelijk gezegd dat de versnelde berechting en de harde straffen zijn bedoeld ter afschrikking.

Geen familie

Seyed Mohammad Hosseini werd ook op 7 januari opgehangen, nadat hij in hetzelfde proces als Karami ter dood was veroordeeld. Volgens betrokkenen was Hosseini onderweg naar het graf van zijn ouders, toen hij werd opgepakt. De 39-jarige man had geen familie om voor hem op te komen, maar veel Iraniërs deelden de boodschap ‘We zijn allemaal Mohammads familie’ op sociale media.

Hosseini kreeg vanwege een psychiatrische aandoening wel het recht om een eigen advocaat te kiezen, die hem in december opzocht in de gevangenis. ‘Hij huilde tijdens het hele bezoek’, schreef Ali Sharifzadeh Ardakani op Twitter. ‘Hij vertelde hoe hij was gemarteld, hoe hij geblinddoekt en geboeid werd geslagen en hoe hij werd geschopt tegen zijn hoofd tot hij het bewustzijn verloor.’

Volgens de advocaat hebben de bekentenissen van Hosseini geen enkele legale waarde omdat ze allemaal onder dwang zijn afgelegd. Hij ging in beroep tegen het vonnis en kreeg te horen dat hij op 7 januari naar de rechtbank moest terugkeren. Hij was op weg naar de rechtbank toen het bericht hem bereikte dat Hosseini al was opgehangen.

Het delen van informatie over de oneerlijke rechtsgang en de verschrikkelijke behandeling van de verdachten is niet zonder gevaar. De autoriteiten hebben Ardakani aangeklaagd vanwege de onthullingen die hij deed over de martelingen van zijn cliënt. Eerder werd de politiek redacteur van Etemad, Mehdi Beyk, al zonder officiële reden gearresteerd.