Geen doemprofetie maar constructieve kritiek voor de makers van ChatGPT

Heleen Debruyne is schrijfster, columniste en feministe.

‘ChatGPT, kan je me een gedicht van Hugo Claus laten lezen?’

‘De stilte is groot

en de verlatenheid groter

in het verdriet van België

waar een volk zijn hart verliest

aan een taal die het niet spreekt

en een vaderland dat het niet kent.’

Knullig. Prekerig. Zo ken ik Claus niet.

Nochtans, verzekert de artificiële intelligentie me, “is het gedicht Het verdriet van België een van de bekendste werken van Hugo Claus, het is een kritiek op de Belgische samenleving en de taalproblematiek, en is vaak gezien als een van de belangrijkste politieke gedichten in de Vlaamse literatuur.”

Voor ik die vraag over Claus stelde, gaf de chatbot me al een paar correcte antwoorden – ik was niet meer op mijn hoede voor fouten. Onterecht: dit trekt de machine volledig uit zijn artificiële aars. Het verdriet van België is inderdaad een van de bekendste werken van Claus, maar het is een roman. En de echte Claus vrat nog liever zijn schoen op dan zulke eendimensionale verzen te schrijven. Het apparaat is zowaar aan het improviseren geslagen. Even vind ik de fout van de machine grappig. Tot ik me realiseer dat ik dit alleen maar grappig kan vinden omdat ik het werk van Claus ken en de fout dus meteen detecteer. Was ik een veertienjarige die huiswerk Nederlands zat te maken met behulp van de chatbot, ik had alleen maar gedacht: wat een vervelende oude vent.

Hannes Cools schreef in deze krant dat we te hysterisch doen over ChatGPT en artificiële intelligentie. Onnodig, zegt hij, want AI is alleen maar een hulpstuk, een verlengde van de mens. We moeten het zien voor wat het is: ‘Hulpmiddelen die ook fouten maken, vooringenomenheid bevatten en onze privacy kunnen aantasten.’ Wijze woorden. Alleen heeft dit hulpmiddel een grote fout waar ik bizar weinig over lees: het onvermogen om feit van onzin te onderscheiden. En het totale gebrek aan bronvermelding. Je stelt een vraag, je krijgt een antwoord als feit gepresenteerd.

Dat is hoe mensen de chatbot gebruiken, weten ze bij Google. Er heerst paniek binnen het bedrijf dat het monopolie heeft op onze informatievergaring. Ze investeren nu in een eigen AI-systeem. Ook Microsoft wil bepaalde ChatGPT-functionaliteiten integreren in zoekmachine Bing. Een zoekmachine in conversatiestijl, zo zien ze de toekomst. En dat terwijl het voor de meeste mensen nu al moeilijk is om kritisch om te gaan met informatie. Bronnenkritiek toepassen op het internet is dan ook behoorlijk lastig. Wie weet nog waar een snipper informatie oorspronkelijk vandaan komt? En welke sites betrouwbaar zijn?

Doemprofeten klinken snel als bange, conservatieve zeurpieten. “Bij de uitvinding van de trein dachten ze ook dat alles naar de kloten zou gaan”, hoor je dan. Daarom, geen doemprofetie maar constructieve kritiek voor de makers van ChatGPT: volg een cursus historische kritiek. Doe inspiratie op bij Wikipedia – meester in bronvermelding. Maak het fake news-probleem niet groter, maar word deel van de oplossing. Leer de chatbot zeggen waar hij zijn informatie haalt. En wanneer hij aan het improviseren slaat.