Zelfs op weg naar de uitgang flatert May

De Britse premier May heeft zichzelf, en haar partij, nog maar eens in de voet geschoten. Amper een dag vóór de Europese verkiezingen in het VK stelde ze in het Lagerhuis een nieuw brexitplan voor. Zou ze daarvoor echt applaus verwacht hebben?

Een objectieve waarnemer ziet in de contouren van haar nieuwe plan vooral een compromis tussen wat ze eerder met de EU onderhandelde en de zachtere brexitideeën van oppositiepartij Labour: garanties dat de regering de toekomstige relatie met de EU heronderhandelt, het parlement mag verschillende scenario’s overwegen om de handelsrelatie met Europa te bepalen (inclusief een douane-unie) en een nieuw referendum kan. Het zou dus een uitweg kunnen vormen uit de aanslepende impasse en toewerken naar een herenigd land nadat de brexit het compleet uit elkaar heeft gespeeld. Maar de timing zit volledig fout.

Wekenlang heeft May met Labour onderhandeld over zo’n compromis maar het water bleek te diep. Een luttele week later beweegt ze alsnog in de richting van de oppositie, zij het niet aan de onderhandelingstafel. Uiteraard zal Labour dit plan vlak voor de verkiezingen niet steunen: wie gunt z’n (fel verzwakte) tegenstander nu een overwinning net voor het eindspel?

Als May de desastreuse peilingen voor haar Conservatieve Partij hiermee dacht te kunnen keren, komt ze bedrogen uit. Deze verkiezingen hebben maar één thema, de brexit, en dus zal enkel wie sterke gevoelens voor of tegen brexit koestert, een stem uitbrengen. Met zijn nieuwe Brexit Party heeft Nigel Farage zich opnieuw gelanceerd nadat UKIP zich herhaaldelijk al te ranzig had getoond. Fervente brexiteers weten meteen op wie te stemmen. Wie de brexit wil terugdraaien of een nieuw referendum wil, kiest voor de Liberaal Democraten, en wie een compromis genegen is zoals May dat nu voorlegt, stemt voor Labour, de partij waar May stilaan naar opschuift. Ironisch genoeg is haar regeringspartij de enige zonder brexitplan, want de lijn die de partij al aanhield sinds de verkiezingen van twee jaar geleden heeft May net uitgeveegd. Niemand weet nog waar de Conservatieven voor staan.

Wellicht beseft ze dat ze deze verkiezingen al verloren had nog voor de campagne startte, en richt ze met haar nieuw plan de blik al verder. Ze heeft nu de grote lijnen geschetst van het wetsvoorstel dat ze begin juni wil indienen als haar laatste wapenfeit vóór ze – onder druk van partijgenoten – Downing Street verlaat. Alleen had ze een sterker verhaal kunnen brengen als ze haar kaarten tot na de verkiezingen tegen de borst had gehouden. De verkiezingsresultaten zullen geïnterpreteerd worden als een afwijzing van haar plan, dat niet langer de status van een haalbaar alternatief kan claimen. Wanhoop zorgt wel vaker voor een vertroebelde geest.

Mays partij ziet in haar nakende vertrek de Verlossing voor partij en vaderland. Het klopt dat May de fouten opgestapeld heeft maar haar partij heeft het haar ook niet gemakkelijk gemaakt. Het spagaat van radicaal uiteenlopende visies op brexit verdwijnt niet samen met May, net zomin als de partij plots een meerderheid in het parlement zou hebben in plaats van de huidige minderheidsregering. Haar opvolger zal de partij moeten kunnen verenigen om daarna het land te kunnen verenigen én de dialoog met Europa aan te gaan (dat al bij herhaling aangaf geen verdere concessies te zullen doen). Als dat eerste al niet lukt, dreigen de Conservatieven uit elkaar te vallen, waardoor hun macht verder taant.

De partij en regering kunnen enkel deze verkiezingen uitzitten, de bittere pil doorslikken en zich herpakken. We kunnen alleen maar hopen dat voor hun komende voorzittersstrijd hetzelfde geldt als voor een pausverkiezing, en dat de vaakst geciteerde kandidaat het zeker niet wordt. Na zijn schabouwelijke passage als buitenlandminister heeft Boris Johnson bewezen dat hij ongeschikt is als premier. Maar om het even welke polariserende figuur zal de partij, de regering en het land vooral meer schade berokkenen. De gezochte witte raaf is een voorstander van een pragmatische brexit met een breed gedragen autoriteit in de partij en met een sterk politiek-strategisch inzicht. Hij/zij mag zo stilaan gaan opstaan.