Zeg niet langer 'moslimterreur', maar terreur zonder meer

Vrijdagochtend op Radio 1: de minister van Binnenlandse Zaken heeft het in een reactie op de feiten van de avond voordien over een "opkuisactie" en hij vindt dat de zaak "proper opgeruimd" is. Ook hebben de politiediensten volgens hem op het gepaste moment beslist om te "attaqueren". Dat de man in de straat zich zo uitdrukt: ik word er niet vrolijk van, maar ik kan het begrijpen. Overgeleverd aan emoties zoals angst of woede denken we allemaal weleens in die termen. Ook ik. Maar de minister van Binnenlandse Zaken?

Want laten we wel wezen: 'attaqueren' is oorlogstaal. Een dergelijke woordkeuze vergroot de tegenstellingen. Het voedt de perceptie dat de ordediensten intrinsiek agressief zijn en laat uitschijnen dat dat ook prima is zo. Hetzelfde geldt voor 'opkuisactie' en 'proper opgeruimd'. Er zijn twee mensen doodgeschoten donderdagavond, dat zijn de feiten. 'Opkuisactie' laat uitschijnen dat het hier om vuilnis ging, of erger nog: ongedierte. En neen, ik beweer NIET dat de minister een en ander ook zo heeft bedoeld. Tot bewijs van het tegendeel heb ik het grootste vertrouwen in zijn goede bedoelingen. Maar dat neemt niet weg dat het zijn woorden zijn en dat je je in zijn positie moet bekommeren om alle potentiële ontvangers van je boodschap en niet alleen om je eigen achterban.

Wat met de nabestaanden van de gedode jongens, bijvoorbeeld? Hoe zullen zij dergelijke uitlatingen interpreteren? Wat denk je als moeder of broer of kleine zus als je de schietpartij waarbij je kind of broer is omgekomen een 'opkuisactie' hoort noemen?

En laten we eerlijk zijn: het probleem blijft niet beperkt tot deze of gene politicus. Ook de media dragen een zware verantwoordelijkheid als het gaat om suggestief of weinig doordacht taalgebruik. Zo hebben ze het nagenoeg allemaal voortdurend over 'moslimterreur' alsof het hier een organische eenheid betreft. Dat moslims op die manier elke dag weer nadrukkelijk worden afgeschilderd als de daders van terreurdaden, terwijl ze eigenlijk ook en vooral de grootste slachtoffers zijn, nemen we blijkbaar voor lief.

En waarom hebben we het vroeger nooit over katholiekenterreur gehad toen het Noord-Ierse IRA nog regelmatig aanslagen pleegde? Waarom gebruiken we dat woord niet om de daden van Anders Breivik te benoemen, die zichzelf en zijn daden nochtans nadrukkelijk in de christelijke traditie plaatste? Waarom vinden we die suggestie absurd, terwijl we de moslimgemeenschap wel elke dag opnieuw op die manier stigmatiseren? Of nog: hoe groot zou onze bereidheid zijn om tienduizend gekken die ergens ter wereld een terreurstaat proberen te vestigen Katholieke Staat te noemen, gewoon omdat zij zichzelf om propagandaredenen die naam hebben gegeven?

En voor wie twijfelt aan het belang van dit soort keuzes: elk conflict is in oorsprong taalkundig van aard. In den beginne was het woord. Een verkeerd begrepen zinsnede leidt algauw tot een web van misverstanden en emotionele uitbarstingen, en voor je het weet zit je vast in een spiraal die afglijdt van onbegrip naar verbaal geweld en in sommige gevallen nog veel erger, zoals we intussen allemaal weten. Woorden woekeren in de geesten van de mensen, ze dringen ons een wereldbeeld op en kunnen zo reusachtige schade aanrichten.

Maar het omgekeerde is ook waar: verzoenende taal kan wonderen verrichten, zoals Martin Luther King en Nelson Mandela ons hebben geleerd. En dat is een verantwoordelijkheid van ons allemaal, elke dag weer. Laten we polariserend of stigmatiserend taalgebruik mijden als de pest. Geen 'opkuisacties' meer, maar 'antiterreuracties', niet meer 'attaqueren' maar 'ingrijpen' of 'optreden', niet langer 'moslimterreur', maar terreur zonder meer - de enige echte scheidslijn loopt tussen de terroristen en de rest van de wereld, niet tussen de moslims en de rest van de wereld -, geen 'Islamitische Staat' meer, maar IST bijvoorbeeld, de Iraaks-Syrische Terreurgroep, hetgeen uiteindelijk nog een veel preciezere omschrijving is ook. Mogelijkheden genoeg, we moeten het alleen maar willen.

De taal mag dan een machtig wapen zijn, dat verplicht ons nog niet om er een slagveld van te maken.