Wij hebben het zelf in de hand, zegt de overheid. De bal ligt in eenieders kamp, lees je bij de expert. Maar is dat wel zo?

Joël De Ceulaer is senior writer.

De chaos en het wantrouwen vertonen steile, opwaartse curves – en dat is niet gezond. Toch is er een inzicht dat dringend moet worden aangestipt, ook al impliceert dat kritiek op overheid en experts. Dat inzicht luidt zo: er ligt te veel druk bij het individu.

Een hypothetische, maar perfect mogelijke besmettingsketen kan dat duidelijk maken. Volgt u even mee de stappen van een Oost-Vlaamse school naar een Limburgs rusthuis. In Gent wordt een kind besmet in de klas. Thuis besmet het kind zijn vader. Die vader besmet op zijn beurt in een Antwerps restaurant een paar mensen die in zijn buurt een vorkje zitten te prikken. Een van hen gaat later op bezoek bij zijn vader in een rusthuis in Hasselt. Die man doet het virus op en steekt tijdens het wekelijkse potje kaarten drie andere rusthuisbewoners aan. En zo gebeurt het dat één besmetting in een klas enkele maanden later leidt tot vier begrafenissen kilometers verderop. Ziedaar een pandemie – je kunt de oefening ook maken met een school in Madrid en een bedrijf in Texas. Maar we blijven in Vlaanderen.

Het punt is dat in dit voorbeeld niemand iets verkeerd heeft gedaan. Het kind ging naar school, maar in een slecht geventileerd lokaal, zonder mondmasker. De vader ging een stukje eten op volstrekt reglementaire wijze, maar trof helaas een restaurant dat al even slecht verlucht was als de klas van zijn kind – waarvan de andere smulpaap dus het slachtoffer was. Die had niet gelet op de CO2-meter, want hij volgde, alweer, gewoon de maatregelen: in het restaurant mag je eten tot 23 uur. Ook de rusthuisbewoner, het volgende dominosteentje, deed niets verkeerd en volgde de regels van het huis. Dat deed iedereen in deze keten: simpelweg voorbeeldig, braaf doen wat van hem of haar wordt verlangd: naar school gaan, op het geoorloofde tijdstip dineren, een bezoekje brengen, et cetera. Elke locatie kan vervangen worden door openbaar vervoer, kantoor, aula of een andere plek waar we mogen of moeten vertoeven.

Er is maar één moment waarop het individu écht een verschil had kunnen maken, en dat was thuis: vader had zijn kind beter niet geknuffeld, de ramen opengezet en afstand gehouden, met mondmasker. Wat krankzinnig zou zijn.

Wij hebben het zelf in de hand, zegt de overheid. De bal ligt in eenieders kamp, lees je bij de ene expert. Het hangt van ons allemaal af, hoor je bij de andere. Maar is dat wel zo?

Ja, het individu kan wat doen. Zich laten vaccineren. Regelmatig een zelftest afnemen. FFP2-masker dragen. Maar zelfs wie daarbovenop plichtbewust alle maatregelen volgt, kan besmet raken. En nee, dan ligt het niet aan het individu. Twee mogelijkheden. Of we wantrouwen overheid, experts en maatregelen. Of elke plek waar we mogen of moeten komen, biedt voortaan schone lucht aan. Wij ademen. Daar kunnen we moeilijk mee ophouden.