Wie zal de dossiers van de 400 sans papiers beoordelen en bij wie ligt de eindbeslissing?

Vandaag zijn meer dan 400 sans papiers al 44 (!) dagen lang in hongerstaking. Deze mensen kwamen jaren geleden – vaak op legale wijze (bv. als gastarbeider of student) – aan in België en verloren door de jaren heen hun verblijfsstatuut. Sindsdien gaan ze als onzichtbare sans papiers door het leven, en worden ze onder meer uitgebuit op de (zwarte) arbeidsmarkt. In een ultieme poging om aandacht te vragen voor hun uitzichtloze situatie, zijn ze 44 dagen geleden gestopt met eten. Onherstelbare gezondheidsschade wordt steeds onvermijdelijker. Er moet dan ook zo snel mogelijk een oplossing komen.

We beseffen dat de ideale oplossing niet altijd de meest realistische is. Daar waar een collectieve regularisatie op heden politiek niet haalbaar lijkt, kan ook het koppelen van vaste criteria aan het verkrijgen van een humanitair visum (art. 9bis Vreemdelingenwet) nadelen opleveren en in sommige gevallen zelfs de uitsluiting van sommige aanvragers in de hand werken.

Toch durven wij voorzichtig optimistisch te zijn. De Staatssecretaris voor Asiel en Migratie heeft immers, na weken van publieke druk, een voorstel gelanceerd om een neutrale locatie in te richten. Hier zullen de hongerstakers dan de kans krijgen om hun dossier opnieuw in te dienen. Hun aanvraag zou er dan met spoed behandeld worden, en omdat het om een ‘neutrale’ locatie gaat, is er geen risico op arrestatie. Het compromis lijkt dus te zullen bestaan in een nieuwe individuele aanvraagmogelijkheid, in plaats van een collectieve regularisatieronde. Hoewel dit voorstel een goede stap in de richting van een oplossing is, blijven voor ons enkele essentiële vragen onbeantwoord.

Zo is het belangrijk dat er snel een antwoord komt op de vraag waar en wanneer deze neutrale locatie zal worden ingericht. Het hoeft immers geen betoog dat elke seconde telt, gelet op de urgentie van de (gezondheids-)situatie. Ook moet er snel duidelijke informatie komen.

Daarbij rijst spontaan ook de vraag op welke manier de hongerstakers zelf zullen worden geïnformeerd en wie hen zal begeleiden naar de ‘neutrale locatie’. Het is immers essentieel dat ook de sans papiers zelf overtuigd geraken van deze optie. Hier lijkt een belangrijke rol weggelegd voor NGO’s en middenveldorganisaties, die dicht bij deze mensen staan. Daarnaast moeten dergelijke organisaties ook betrokken worden bij het indienen van de vernieuwde verblijfsaanvragen. Zij kunnen de hongerstakers onder meer juridisch begeleiden en mentale ondersteuning bieden doorheen het proces.

Ten slotte de meest cruciale vraag: Wie zal de dossiers beoordelen en bij wie ligt de eindbeslissing? In 2009 werd hiertoe een soort ad hoc expertencommissie opgericht, met onder meer een rechter van de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen en een advocaat. Ook toen waren NGO’s betrokken die de mensen juridische en mentale bijstand verleenden. Het lijkt er echter op dat de eindbeslissing in het huidige voorstel van staatssecretaris Mahdi bij de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) blijft (zoals dit nu gewoonlijk het geval is voor verblijfsaanvragen). Hoewel DVZ doorheen de jaren een grote expertise heeft opgebouwd, blijft het voor ons problematisch dat één enkele ambtenaar kan beslissen of er al dan niet sprake is van “een prangende humanitaire situatie” (het enige criterium ter verkrijging van een humanitair visum). Daarom moet er volgens ons, net zoals in 2009, een onafhankelijk comité worden opgericht dat zich buigt over elk individueel dossier. Bovendien zou het goed zijn mocht dit comité een structureel karakter krijgen, en zich ook in de toekomst over de aanvragen voor humanitaire visa buigen (in een beslissende dan wel adviserende rol). De onbeperkte beslissingsvrijheid van DVZ in dit soort zaken is immers te groot.

De situatie wordt elke minuut meer “humanitair prangend”. Wij vragen dan ook dat het kabinet Mahdi snel met concrete antwoorden op deze vragen komt en ASAP de nodige actie onderneemt.