Werklozen sanctioneren werkt niet

Het voorstel van cd&v om de werkloosheidsuitkeringen in de tijd te beperken snijdt hout, vindt arbeidsmarktdeskundige Jan Denys. Maar in zijn opiniestuk (DM 12/12) fietst hij vakkundig rond de kern van de kritiek op dat voorstel. Werklozen sanctioneren werkt aantoonbaar niet.

Internationaal en recent nationaal beleidsonderzoek besluiten dat zulke uitkeringssancties de uitstroom naar werk niet verhogen, en dat ze problemen zoals armoede vergroten. Werkloosheid is namelijk een structureel probleem en werklozen blijven niet vrijwillig werkloos. Individuele ‘prikkels’ werken niet om onvrijwillig gedrag te sturen, en negatieve financiële prikkels voor iets waar je individueel weinig aan kan veranderen, schaden vooral financieel.

Het aanvoeren van redenen om ondanks de conclusies van het beleidsonderzoek tóch uitkeringssancties in te voeren, zien we ook bij sommige andere arbeidsmarktexperts. Ive Marx noemt verplichte gemeenschapsdienst voor werklozen en het beperken van werkloosheidsuitkeringen in de tijd moedig en nodig. Niet omdat het werklozen aan het werk zou kunnen krijgen, wél omdat men zodoende het publieke draagvlak voor de sociale zekerheid zou vrijwaren. Maar zogenaamd genereuze uitkeringsstelsels ondergraven de legitimiteit van sociale zekerheid niet.

Wat dat draagvlak wél aanvreet, zijn de ballonnetjes over symboolmaatregelen tegen vermeend uitkeringsmisbruik. Onder andere Brits onderzoek toont hoe eerst de toon van politici en opiniemakers verscherpt, daardoor de publieke attitudes verschuiven, en finaal er een meer bestraffende beleidskoers komt. Ken Loach heeft in I, Daniel Blake de onmenselijkheid én ineffectiviteit van de activeringscarrousel in beeld gebracht.

Dat al zestien professoren welzijns- en arbeidseconomie noodgedwongen in de pen zijn gekropen om de schijn van wetenschappelijkheid te doorprikken die Stijn Baert verleent aan voorstellen zoals degressieve werkloosheidsuitkeringen, blijkt geen obstakel om ook nu de meest onzinnige beleidsvoorstellen rond uitkeringssancties te promoten.

Zo verklaart Baert (DM 6/12) zich fan van Georges-Louis Bouchezs plan om werklozen een opleidingsverplichting op te leggen onder dreiging van verlies van werkloosheidsuitkering én leefloon. Dit beleidsvoorstel is dermate wereldvreemd, dat men daarom misschien zelfs niet met de ogen knippert als Baert of werkgeversorganisaties zoals Agoria dat toejuichen.

Er is namelijk geen aanwijzing dat opleidingsweigering door werklozen een probleem is, en dus dat het verplichten en sanctioneren zin heeft. En hoewel iedereen meer kansen op opleiding toejuicht, is dit zelfs niet noodzakelijk of logischerwijs hét knelpunt voor langdurig werklozen. Dat is enkel logisch voor diegenen voor wie het eerste geloofsartikel luidt dat de oorzaak van werkloosheid bij de individuele werkloze ligt – door onwil of gebrek aan vaardigheden – en het tweede dat enkel “individuele prikkels” de oplossing zijn.

Opiniëren dat minder uitkeringen nodig zijn – en deze zelfs onder de absolute ondergrens voor een menswaardig bestaan moeten kunnen gaan – om een verzonnen probleem van opleidingsweigering door werklozen aan te pakken, heeft niets te maken met duiding als arbeidsmarktexpert.

Zulke duiding heeft een hoog ‘kleren van de keizer’-gehalte. Ging het niet over beleidsmaatregelen die een groep treffen waarvan nu al de helft in armoede leeft, dan kon je het gerust negeren. Maar die luxe hebben we niet.