‘We leren kinderen niet meer lezen en schrijven, maar laten ze oppervlakkig invullen en reproduceren’

De resultaten van de PISA-testen over taal en wiskunde gaan jaar na jaar achteruit. De oplossing die de commissie Beter Onderwijs aanreikt: minder inzetten op welbevinden.

Het is een discussie die al een tijdje meegaat: kennis versus welbevinden. Met inbegrip van polariserende termen als ‘pretpedagogie’. Maar is deze hele polarisatie niet volledig naast de kwestie, onnodig en zelfs nefast voor ons onderwijs? Want als je het hebt over de resultaten van de PISA-testen moet je het ook hebben over die andere cijfers die steeds meer in het rood gaan: die van kinderen die aan zelfmutilatie doen, die eetstoornissen ontwikkelen, die slachtoffer of dader zijn van (cyber)pesten, die opgenomen worden in een psychiatrisch centrum, die een label krijgen van autismespectrumstoornis, dyslexie, dyscalculie, ADHD en noem maar op, kinderen die in armoede opgroeien…

Dan mogen we toch niet morrelen aan het welbevinden? We willen toch allemaal dat het beter gaat met de leerlingen? Dat ze aan de ene kant gelukkigere mensen zijn én aan de andere kant betere resultaten halen op school? Het is toch niet of-of? Meer nog, ik denk dat beide kanten van het verhaal mekaar versterken: als je je goed voelt op school zul je tot leren komen. Als je schoolse resultaten goed zijn, zul je je ook beter voelen in je vel.

Ik merk jaar na jaar dat er meer leerlingen zijn die, als ze het eerste jaar secundair binnenstromen, amper een tekst in het Nederlands op papier kunnen zetten. En dan heb ik het niet over kinderen die een andere thuistaal dan het Nederlands hebben. Ik vermoed dat dit komt doordat er steeds minder geschreven wordt op school.

Uitgevers geven maar al te graag invulboeken uit, met vele mooie foto’s en prenten en kadertjes waar de leerlingen dan braafjes het juiste woord mogen invullen. Bij de foto van een eikenblad moeten de leerlingen in het kadertje noteren ‘golfvormig gezaagd’. In een mooi vormgegeven tijdsband met kastelen en het woordje ‘middeleeuwen’ moeten de leerlingen in het linkse kadertje ‘500’ en rechts ‘1500’ schrijven. In de spellingsles moeten kinderen kiezen tussen ‘mm’ of ‘m’ in het woord bo…en (50 procent kans). Behalve de leerlingen met dyslexie, want die mogen met behulp van voorleessoftware ditzelfde typen.

Soms moeten kinderen spreekbeurten maken over allerhande onderwerpen. Dat gaat dan meestal zo: het kind tikt ‘paartrij’ in, Google verbetert en vult meteen aan tot ‘paardrijles’, leerling klikt, knippen, plakken, fotootje erbij en klaar. Of wacht, we zetten er nog snel een Kahoot-quiz bij, dat is toch zo leuk.

Natuurlijk begrijp ik de kant van de uitgeverijen van schoolboeken: invulboeken zijn veel winstgevender dan een boek dat meerdere malen gebruikt kan worden. Maar wat hebben de leerlingen ondertussen gedaan, buiten heel veel geestdodend werk? Kinderen leren op deze manier niet meer structureren, want alle invulboeken zijn voorgestructureerd. Ze leren niet meer spellen, want de computer neemt het werk wel over. Ze leren niet meer kritisch naar bronnen kijken en ze leren niet meer diep op de dingen ingaan, laat staan een boek ter hand nemen. En laat al deze vaardigheden nu net erg belangrijk zijn in het onderwijs, in alle vakken, van biologie tot Latijn en STEM.

Bovendien is er het recente onderzoek van professor Wim Van den Broeck waaruit duidelijk blijkt dat ‘hulpmiddelen’ als voorleessoftware voor kinderen met dyslexie nefast zijn in plaats van hulp bieden.

Ik heb nu meer dan drie decennia ervaring in basis- en secundair onderwijs en denk steeds vaker dat de kern van het probleem ligt in het feit dat we kinderen niet meer leren schrijven en lezen, maar oppervlakkig laten invullen en reproduceren. Laten we allemaal werken aan welbevinden én kwaliteitsvol onderwijs.