standpunt
Wat we kunnen leren van Filip Dewinter
Bart Eeckhout is commentator bij De Morgen.
Er staat een primeur in deze krant. Dat gebeurt gelukkig wel vaker, maar deze is toch een beetje bijzonder, althans voor De Morgen zelf. Voor het eerst publiceren we vandaag een uitvoerig interview met Filip Dewinter, leidend politicus van de extreemrechtse partij Vlaams Belang. Sommige lezers zullen zich afvragen waarom daar nu zo plotseling nood aan is. Anderen zullen zich erover verbazen waarom dat in hemelsnaam zolang geduurd heeft. Allen hebben zij gelijk met hun bekommernissen.
De Morgen beschouwt het Vlaams Belang nog altijd niet als een partij als alle andere. Wie het interview met Dewinter leest - en dat is een aanrader - leert er dat zijn discours onveranderd is. Met zijn maatschappijbeeld staat Filip Dewinter ver af van de open, vrije en gelijkwaardige samenleving die deze krant omarmt. Juist daarom menen we, nu, dat zijn stem gehoord moet worden, ook uitvoerig in De Morgen.
Het interview met Filip Dewinter:
"Waarom mag ik niet zeggen dat ik fier ben blank te zijn?" (+)
Dit 'onafhankelijk dagblad' heeft een maatschappelijke overtuiging. Dat is niks om beschaamd over te zijn. Journalistieke belangstelling, juist ook voor storende, afwijkende en botsende meningen, maakt integraal deel uit van die overtuiging.
Vele redacties hebben lang geworsteld met de omgang met extreemrechts. Die bibber van verontwaardiging moeten we nu maar eens uit het lijf schudden. Morele principes mogen correcte, kritische berichtgeving niet uitsluiten. U mag dat een voortschrijdend inzicht noemen.
Het is aan de kiezer om een keuze te maken, het is aan democratische politici om te oordelen of zij zouden kunnen samenwerken met het VB. En het is aan journalisten om belangwekkende feiten te beschrijven, te analyseren en eventueel te becommentariëren.
De wederopstanding van het Vlaams Belang - en van radicaal, populistisch of extreem-rechts in Europa en daarbuiten - is zo'n belangwekkend feit. Daarover correct, volledig en kritisch berichten lukt alleen als de betrokkenen ook zo aan het woord gelaten worden: correct, volledig en kritisch.
Politieke agitatoren
In een essay, verderop in Zeno, pleit Guillaume Van der Stighelen ervoor om juist nu "dat onderscheid te maken tussen mensen die strijden voor hun waarheid met geweld en mensen die dat doen met het woord". Hij heeft het niet over Dewinter het woord verlenen, maar wat hij schrijft, geldt bij uitstek ook hier: "En natuurlijk komen er dan vragen, maar dat is net geweldig. Dan kun je er iedereen nog eens aan herinneren hoe onze samenleving werkt."
En jawel, ook voor wie gruwt van zijn gedachtegoed valt er wat te leren van Filip Dewinter. Niet van zijn maatschappij-ideaal in zeventig punten. Wel van de blijvende aantrekkingskracht ervan.
Aan een belangrijk deel van het kiespubliek zeggen politieke agitatoren als Filip Dewinter of ook Geert Wilders of Marine Le Pen niet hoe ze zouden moeten denken, wel hoe ze zouden willen denken. Dat zijn beleidsvoorstellen onuitvoerbaar, onverstandig en soms zelfs onmenselijk zijn, zal Dewinter maar ook zijn kiezers worst wezen. Dewinter verkoopt een illusie en dat beseffen ook de meeste van zijn fans wel. En ze vinden dat helemaal niet erg.
Die burgers zoeken geen concreet beleid, ze zoeken een woordvoerder voor hun angst en woede. Angst - soms zelfs haat - voor vreemdelingen/moslims, van wie ze vrezen dat ze de welvaart van het 'eigen volk' komen inpalmen; woede over regeringen die over alles kibbelen behalve over de facturen die ze doorsturen naar wie in dat 'eigen volk' te rijk is om geen belastingen te betalen en te arm om ze te ontwijken. Op het kruispunt tussen die twee drijfveren staan populisten als Dewinter, Wilders of Le Pen. Een interview daarover kan dan inzichtelijk zijn.
Dewinter en zijn kiezers gelijk geven is niet het juiste antwoord. Dewinter en zijn kiezers verketteren of doodzwijgen evenmin. Politici moeten die drijfveren begrijpen en beantwoorden door als alternatief een perspectief op vooruitgang te bieden.
Tijd verloren
Filip Dewinter mag graag claimen dat dankzij hem en zijn partij het falend integratiebeleid eindelijk bespreekbaar is geraakt. Het tegendeel is waar. Het is juist het harde antimigrantendiscours van extreemrechts dat een nuchtere, kritische blik op tekortkomingen in het beleid langdurig taboe heeft gemaakt. Je was ofwel voor ofwel tegen. Op de tussenweg van de nuance was enkel stilte. Zo is veel tijd verloren gegaan.
Hij is er nu weer. Laten we niet opnieuw dezelfde fout maken.
