Wacht niet op een volgende crisis om het bankentoezicht te versterken

Gelukkig leven we niet in Amerika. Ik geloof dat ik niet de enige was bij wie deze gedachte opkwam op 13 maart toen de Amerikaanse beurzen een ijzige duik in de diepte namen. De aanleiding was het faillissement van de Silicon Valley Bank (SVB). Deze bank ontving het spaargeld van technologiebedrijven en investeerde dit onder meer in overheidsobligaties. Met dit model ging een heel groot renterisico gepaard. Doordat de centrale bankiers de inflatie willen beperken door de rente te verhogen, leek het in de sterren geschreven dat dit model onhoudbaar was.

Als hiermee de kous af was, zou ik dit stuk niet moeten schrijven. De capriolen op de beurs waren echter niet zozeer het gevolg van het faillissement, maar wel van het feit dat dit voorzien en voorkomen had moeten worden. De verrassing waarmee de gebeurtenis gepaard ging, deed denken aan de val van Lehman Brothers en dat was natuurlijk niet bevorderlijk voor de rust. Toen de beleggers trachtten in te schatten wat de totale impact van het faillissement van SVB zou zijn, zagen ze in dat dit fundamenteel onzeker is. De reden daarvoor? Het ontbreken van een krachtig prudentieel toezicht en stevige kapitaal- en liquiditeitsbuffers voor de middelgrote banken in Amerika.

Bij een dergelijke storm is het voor de Amerikaanse toezichthouder alle hens aan dek om het schip tijdig te keren. In sneltempo kwam men op eerdere afspraken terug en spande men een vangnet aan. De depositogarantie werd fors uitgebreid en een crisisregeling om liquiditeit te verlenen aan banken in nood werd ingevoerd. De vraag is of dit voldoende zal zijn. Voor president Biden volstaat het alleszins niet. Hij heeft laten verstaan dat hij het regelgevende kader voor Amerikaanse banken zal aanscherpen om de versoepelingen die zijn voorganger doorvoerde ongedaan te maken.

Twee dagen later werd duidelijk dat de gevolgen niet tot het Amerikaanse grondgebied beperkt bleven. De beurzen richtten hun pijlen op de Zwitserse bank Credit Suisse, maar veel Europese banken werden in het geweld geraakt. In de komende dagen zullen wij ook hier moeten bewijzen dat het financiële systeem voldoende robuust is. We doen het in Europa beter qua prudentieel toezicht, maar het zou onverstandig zijn om bij die initiële reflex te blijven. Laten we niet gelaten vaststellen dat we alleen uit de geschiedenis leren dat we niets uit de geschiedenis leren, maar ons net de vraag stellen hoe we beter kunnen doen.

En het kan beter. Niet alleen Trump plooide voor de winstbelangen van de financiële sector. Ook hier kopte De Standaard in oktober 2021 ‘Europa plooit deels voor bankenlobby’, met als aanleiding de vertraagde invoering van het laatste luik van de Basel III-regels. Door covid werd de implementatie van deze regels door het comité reeds met een jaar uitgesteld, maar de Europese Commissie koos ervoor hier nog twee jaar vertraging bij op te tellen. Een van de belangrijkste elementen (de berekening van de output floor) komt op een nog langere baan, met een horizon tot 2032. Banken kunnen dus tot 2032 aan de hand van hun eigen, ondoorzichtige modellen het risico dat gekoppeld is aan hun activiteiten zelf inschatten. Aan die inschatting wordt vervolgens een deel van de verplichte buffers gelinkt. Men heeft geen Silicon Valley Bank nodig om in te zien dat een dergelijke werkwijze risicovol is.

De belangen in dit dossier mogen niet worden onderschat. Wijzigingen in de grootteorde van de vereiste kapitaalbuffers betekenen enorme verschillen voor het rendement op het eigen vermogen van de kredietinstellingen. Ze betekenen evenwel ook enorme verschillen voor de stabiliteit van ons financieel systeem en de geloofwaardigheid van onze toezichthouders – twee kanten van dezelfde medaille. Durven we die geloofwaardigheid op het spel te zetten voor private belangen en de belofte van meer investeringen in onze economie? Zijn we bereid om die gok te wagen met de stabiliteit van ons financieel systeem als onderpand?

Ik denk dat de voorbije dagen aantonen dat we die kelk aan ons moeten laten voorbijgaan. We moeten opteren voor toezichthouders die echt weten welke risico’s zich in ons financieel systeem opstapelen zodat ze tijdig kunnen ingrijpen. Liever vandaag de garantie dat zij voldoende grote en geloofwaardige buffers kunnen afdwingen. De Belg is na 2008 al voldoende opgezadeld met andermans schulden en verwacht terecht dat de verantwoordelijkheid voor een functionerend financieel systeem bij de juiste spelers wordt gelegd.

Wat in oktober 2021 voorlag, was een voorstel. De onderhandelingen daarover zijn nog steeds aan de gang. Misschien leken de covidcrisis en de relance van onze economie valabele argumenten om Basel III niet te snel te implementeren. Laat de huidige inflatie, het failliet van de Silicon Valley Bank, de grote nevenschade bij banken in de eurozone en vooral de herinnering aan de jarenlange nasleep van de financiële crisis dan vandaag de impuls geven om ambitieuzer en verantwoordelijker te zijn dan toen.

Dit is een oproep aan Europa om de beloofde maatregelen na de crisis van 2008 nu eindelijk onverkort in te voeren. Dit om een volgende bankencrisis te vermijden. Never fail to prevent a preventable crisis.