Waarom ik wel het woord ‘Eskimo’, maar niet het n-woord gebruik

Delphine Lecompte is dichter. Zij is de auteur van onder andere Vrolijke verwoesting en Western.

Ik zat dinsdag in De afspraak, daarin moest ik me verantwoorden voor de zogenaamd schokkende baldadige schaamteloze controversiële opiniestukken die ik schreef over Bart De Pauw en Marilyn Manson (DM 15/1 en DM 9/2) maar toch vooral over mijn recht om cru en pervers en ambigu te zijn.

Ik verkeerde in de waan dat dit een verworven recht was waar ik nooit voor in de bres zou moeten springen, een recht waar nooit aan gemord zou worden en dat ik nooit zou hoeven te verdedigen. Helaas…

Overigens wil ik hier ook het recht opeisen om af en toe de mist in te gaan, te stamelen, met mijn mond vol tanden te staan. Het recht om te twijfelen, te aarzelen, te peinzen, te wankelen. Het recht om niet consequent en rechtlijnig en stellig en onwrikbaar te zijn.

En de plicht om toe te geven dat ik soms fouten maak of te kort door de bocht ga. Ik maak fouten en ik ga soms te kort door de bocht. En ja, ik provoceer graag. De absolute waarheid heb ik niet in pacht, en ik weet zelfs niet of die bestaat.

Toen ik in De afspraak een vraag kreeg over de woorden ‘Eskimo’ en ‘neger’ heb ik daar ietwat onhandig op gereageerd.

Veel tijd voor bedachtzaamheid en reflectie is er niet in een programma als De afspraak. De aanwezigheid van de ietwat vale, oerdegelijke, kleurloze Wouter Beke was allesbehalve intimiderend, maar leidde wel af.

En ik ben sowieso geen tv-mens, ik heb nooit onder stoelen of banken gestoken dat ik in essentie een bedeesde, melancholische, ietwat teruggetrokken, dromerige, verstrooide en ook gekwelde vrouw ben. Maar goed, dat zijn flauwe excuses.

Cowboys en indianen

Eskimo dus. Ik hou van de Inuit en ik hou van het woord Eskimo. Toen ik in mijn kindertijd met mijn weinige vriendjes cowboy en indianen speelde, wilde ik steeds de indiaan zijn.

In mijn ogen was de indiaan de nobele, spirituele, waardige, wijze, sluwe, sjamanistische wildeman die in bovennatuurlijk contact stond met de wolken, de stromen, de vogels, de kliffen, de vissen, de halmen en de goden.

De cowboy daarentegen was de lompe brute vulgaire inhalige seksistische gewelddadige corrupte schurk die met ongelijke wapens de indianen bevocht en hun land trachtte af te pakken en hun geest probeerde te bezoedelen en hun roekeloosheid in de kiem wilde smoren.

Eerst flirtte ik met de Apache en de Cheyenne, maar nadat ik van mijn grootmoeder het boek Eskimosprookjes had gekregen, raakte ik helemaal in de ban van de Eskimo’s. Vooral ‘De ziel van de walvis’ sprak tot mijn verbeelding en ik overdrijf niet wanneer ik zeg dat dit sprookje aan de basis van mijn dichterschap ligt.

Ik wierp mijn geïllustreerde kinderbijbel in de waterput van de naargeestige parkietenkweker van de Biezenlaan, gaf Huckleberry Finn weg aan opvliegende Johan, de zoon van een stugge, strenge, graatmagere moeder die enkel kwark en kappertjes at en wiens vader een beroemde windzeilkampioen was die bijna nooit naar huis kwam, en Pippi Langkous vond ik maar een aanstellerige veel te springerige pseudo-excentrieke troela die niet eens een echt weeskind was, want haar vader leefde nog. Ik kon het evenwel niet over mijn hart krijgen om afstand te doen van Oliver Twist.

Ondertussen weet ik dat ik geen enkel boek in een waterput moet gooien of tot de brandstapel moet veroordelen. Vandaag ben ik een gulzige, onverzadigbare lezer van zowel Agatha Christie als van F. Scott Fitzgerald, zowel van Duizend-en-een-nacht als van Osip Mandelstam, zowel van Bukowski als van Colette, zowel van Flaubert als van Raymond Chandler, zowel van de ingrediëntenlijst van mijn chocoladerepen met bananenvulling als van alpacafokken voor beginnelingen.

Oase

Maar de Eskimo’s dus, mijn zalige koortsige onstuimige uitbundige obsessie met de Inuit was geen bevlieging. Ik heb honderden boeken verslonden over hun daden, dromen, boemannen, idolen, amuletten, rituelen, beeldhouwkunst, rouwproces, bijgeloof, humor, klederdracht, dieet, dood, seks, jacht, huwelijk, enzovoort…

Mijn grootvader nam me op een dag mee naar een fototentoonstelling over de Eskimo’s . We namen de bus naar Duinkerke in het grimmige noorden van Frankrijk dat volliep met scrupuleloze, kwijlende, lijmverslaafde vogelwichelaars en verlepte, harteloze, tandeloze bordeelhoudsters en groepjes huiveringwekkende, tierende, knettergekke, gepensioneerde stierenvechters. Maar de tentoonstelling zelf was een oase, een baken. En ik wilde zo graag geadopteerd worden door een zacht, sereen, superieur, lankmoedig Eskimokoppel: in een iglo zonder woorden, zonder taal, gekoesterd, geaaid en genezen worden.

Het woord ‘Eskimo’ gebruik ik dus nog steeds, omdat ik het associeer met de naïeve, gulle, kinderlijke hartstocht die ik voor hen voelde. Maar ook omdat het een muzikaal, zangerig, jubelend woord is.

En omdat de Eskimo geen huiveringwekkende geschiedenis van geweld, slavernij en vervolging met zich meesleept.

Kaakslag

Dan is het n-woord een heel ander verhaal. Zelfs blinde, hardnekkige, kwaadwillende bigotten kunnen niet ontkennen dat de wereld al eeuwen afschuwelijk, betuttelend, heersend, vernederend, spottend, neerbuigend, misprijzend, hatelijk, en ronduit sadistisch omgaat met de zwarte mens.

Daarom weiger ik het n-woord te gebruiken. Ik heb het reeds te vaak gehoord in verdachte, naargeestige contexten, het wordt nog steeds zogezegd luchtig en goedmoedig gebruikt in Vlaamse herbergen, en de mensen die het recht opeisen om het n-woord te gebruiken zijn vaak bijzonder witte, kille, genadeloze makelaars die geen zwarte mensen in hun huizen en appartementen willen. Of angstige, achterlijke pompbedienden die wensten dat ze een knuppel of een koord hadden en in groep waren.

Dan zijn er de zwarte mensen die ik ken (drie in België, en één in Sheffield): zij vinden het woord een kaakslag. Wie ben ik dan om mijn vrijheid van meningsuiting in te zetten als joker? Wie ben ik dan om te volharden in moedwillige boertigheid en lelijke, bevoorrechte arrogantie vermomd als intellectuele bravoure en moed?

Geen enkele Eskimo zal wakker liggen van mijn geromantiseerde, utopische portrettering en mijn knullige, onschuldige idealisering van zijn levensstijl en zijn veerkracht en zijn mythen.

Maar als ik ooit een uitnodiging krijg om mijn gedichten voor te dragen in een iglo tussen de Inuit, dan sneuvelt misschien ook het woord Eskimo. Ik weet het niet.

Ik durf te zeggen dat ik het niet goed weet.

Voorlopig zeg ik toch vooral: Eskimo, ja. Dat andere woord, nee!