Waarom ik menig deelnemer aan ‘The Voice’ een boekje van Jeff Tweedy toewens

Ivo Victoria is schrijver van Alles is oké. Hij woont en werkt in Amsterdam. Zijn column verschijnt tweewekelijks.

Er is dat moment waarop je ontdekt dat je iets kunt. Elke maker – schrijver, kunstschilder, acteur… – kan het zich herinneren. In het geval van een zanger (m/v/x): het moment waarop je de ogen sloot, meezong met de radio, verdween in het trillen van je stembanden en plots besefte: goddamnit, ik bén de radio, ik bén mijn stem. Niks mooier dan dat. Niet veel later gaan ook anderen het horen. Ze applaudisseren en dat is een heel fijn gevoel. Daarna zeggen ze dat je ‘er iets mee moet doen’. Je gaat dromen. Zou het? Haast ongemerkt verwisselen oorzaak en gevolg van plaats op je prioriteitenlijst en hop, het is gebeurd: je hebt ambitie. Het gedonder is begonnen. Want zingen en daarvan genieten, dat kan je alleen. Maar om iemand te zijn, om gezien te worden, daarvoor heb je anderen nodig.

Na zo’n slordige dertig jaar vertoefd te hebben in de wondere wereld der kunsten en entertainment, kan ik je verzekeren: onder die anderen bevinden zich nogal wat beunhazen. De beunhazen vinden je ‘heel bijzonder’ maar ‘er is nog werk aan’. Ze kunnen dingen voor je regelen. Ze hebben contacten en contracten, stylisten, marketingplannen. Ze maken je, kortom, gek en kwetsbaar. Je gaat denken dat je van hen afhankelijk bent. En voor je het weet zitten ze aan je tieten – zoals de kandidaten van The Voice of Holland ondervonden – of erger nog: aan je ziel. Maar inmiddels wil je zó graag dat je tot alles bereid bent om de beunhazen te pleasen. De herinnering aan dat magische moment, de sensatie voor het eerst je eigen stem te horen, lost geruisloos op in hun gewauwel.

Afgelopen najaar flikkerde ik een nagenoeg voltooide roman in de prullenbak. Niet mijn beste dag. Beunhazen speelden slechts een verwaarloosbare rol in die beslissing. Maar wanneer ik er nu op terugkijk, zie ik wel dat ik iets aan het maken was dat te graag gezien wilde worden. Dat verlangen was het schrijven ongemerkt gaan overheersen, en wanneer dat gebeurt ga je lollig doen, ga je overdrijven, ga je pleasen – ik verloor mezelf in het schrijf-equivalent van ‘ad libs’, die irritante stemcapriolen waarmee The Voice-kandidaten al te krampachtig willen laten zien wat ze allemaal kunnen.

Deze dagen lees ik het boekje How To Write One Song van Jeff Tweedy, de zanger van de Amerikaanse band Wilco. Meer dan hoe je een liedje schrijft, laat Tweedy op een eenvoudige, aanstekelijke manier zien hoe creativiteit je leven – élk leven – verrijkt. Hoe leuk het is om te verdwijnen in het maakproces, en dat de waardevolste dingen voortkomen uit dat plezier. De rest volgt later wel. Het is zo logisch als wat maar ik had even iemand nodig die voor mij oorzaak en gevolg terug op hun juiste plek zette.

Elke maker wordt omringd door jury’s in allerlei vormen en soorten. Het is niet makkelijk om de beunhazen te herkennen – vaak zitten ze in je eigen hoofd – en hun misbruik is nooit jouw fout. Maar wanneer de ellende voorbij is, er tijd is voor reflectie, wens ik menig deelnemer aan The Voice dat boekje van Jeff Tweedy toe; de terugkeer naar het plezier, jezelf horen, je stembanden voelen, weten: dit is mijn stem.