Waarom het beperken van de werkloosheidsuitkeringen in de tijd een zinvolle maatregel is

Het voorstel van cd&v om de werkloosheidsuitkeringen in de tijd te beperken (als onderdeel van een breder hervormingsprogramma) heeft de voorbije week verrassend veel stof doen opwaaien. Aan opinies geen gebrek. Aan kromredeneringen ook niet. We overlopen kort enkele tegenargumenten en geven vervolgens aan waarom het voorstel van cd&v wel degelijk hout snijdt.

Een eerste argument werd geformuleerd door staatssecretaris Thomas Dermine (PS) in Terzake. Het gaat helemaal niet meer om werklozen, de grote aandacht vandaag moet gaan naar de zieken en arbeidsongeschikten. Het zijn die laatsten die geactiveerd moeten worden. België heeft inderdaad een lagere werkloosheid dan het Europese gemiddelde (7 procent), maar dat geldt uiteraard niet voor Brussel (12,5 procent) en Wallonië (9 procent) die nog steeds boven dit gemiddelde scoren. De zure waarheid is dat Wallonië en Brussel het meest te winnen hebben bij de invoering van het cd&v-voorstel. Het maakt de reactie van de staatssecretaris alleen maar schrijnender. We zijn trouwens heel benieuwd hoe de activering van zieken en arbeidsongeschikten in Brussel en Wallonië gaat verlopen.

Buffer werkt niet

Een tweede argument kwam van arbeidsmarktexpert Stijn Baert in deze krant (DM 6/12). Baert erkent dat de dreigende uitsluiting ervoor zorgt dat alsnog een aandeel werklozen de stap naar de arbeidsmarkt zet. Ondanks deze winst is hij toch tegen de maatregel, omdat het ook een aandeel personen in de inactiviteit duwt. Het gaat dan vooral om de groep die niet aan het werk gaat maar ook het leefloon niet aanvraagt. De vraag is hoe je dit laatste moet interpreteren? Inzake uitstroom naar werk is er weinig of geen verschil tussen langdurig werklozen en inactieven. Die kans is uiterst gering, los van het statuut. Die negatieve invloed is dus sterk te relativeren.

Daartegenover staat echter onmiskenbaar de positieve invloed van de hogere instroom naar werk van een groep langdurig werklozen. De conclusie kan dus moeilijk anders zijn dat de maatregel per saldo een positieve invloed heeft op de doorstroom naar werk. Overigens is er de simpele vaststelling dat België als enige land met een onbeperkte duur inzake werkloosheidsuitkeringen een van de hoogste inactiviteitsgraden heeft. De onbeperkte duur als buffer tegen inactiviteit blijkt in de praktijk toch heel slecht te functioneren.

Oud zeer

Waarom is het dan wel belangrijk om dit voorstel ernstig te overwegen? Dat er iets grondig schort aan de Belgische arbeidsmarkt blijkt ook uit de ontwikkeling van de vacaturegraad (het aandeel vacatures gedeeld door de beroepsbevolking). Normaal gezien zijn landen met de hoogste vacaturegraad deze met een zeer hoge werkzaamheidsgraad. Logisch, er zijn al veel mensen aan het werk. De reserve om vacatures in te vullen is beperkt. Maar vreemd genoeg staat België, met nog steeds een van de laagste werkzaamheidsgraden in de EU ook als enige in dit rijtje. Dat heeft uiteraard met meerdere zaken te maken, maar het valt moeilijk te ontkennen dat de onbeperkte duur daar één van is.

Daarnaast scoort België traditioneel zeer ondermaats als het gaat over de doorstroom van werkloosheid naar werk. Slechts Griekenland scoort lager. Dit is een oud zeer. Veel werd verwacht van de veralgemeende invoer van een meer activerend beleid door Frank Vandenbroucke (Vooruit) in 2004. We kunnen enkel vaststellen dat de plaats van België binnen de EU niet veranderd is. We blijven onderaan de rangschikking bengelen. De meer activerende aanpak heeft dus structureel niet zoveel opgeleverd. Ook nu zijn er heel wat commentatoren die menen dat een beperking niet nodig is en dat je hetzelfde resultaat kunt bereiken met meer activering. Wat de ervaringen van de voorbije decennia vooral leren is dat activering geen alternatief is voor de beperking in de tijd. De landen die een kwalitatieve activering koppelen aan een beperking in de tijd halen duidelijk de beste resultaten.

Ten slotte, het idee om de duurtijd van werkloosheidsuitkeringen te beperken is de laatste decennia systematisch afgeketst op de verhouding werkzoekenden, openstaande vacatures. Mentaal dreunen de jaren 70 met massale werkloosheid en ternauwernood vacatures nog steeds na. Het is heel begrijpelijk dat een voorstel om de duurtijd te beperken in zo’n situatie niet veel sympathie geniet. Die situatie is echter helemaal gewijzigd. In meerdere landen overtreft het aantal openstaande vacatures het aantal werklozen. Ook in België is de vacaturegraad de hoogste in een halve eeuw. Straf, als je meerekent dat de arbeidsmarkt fundamenteel veranderde van mannelijke broodwinners naar twee- of anderhalve verdieners.

Het voorstel van cd&v verdient een faire kans als onderdeel van een bredere hervorming van de activering, waarbij uiteraard ook de inactieven moeten worden betrokken.