Waarom de Vlaamse regering de VRT-audit openbaar zou moeten maken

Bart Eeckhout is hoofdredacteur van De Morgen.

De Vlaamse regering zou er goed aan doen om het rapport van Audit Vlaanderen over de interne werking van de VRT van zijn geheimzinnige sluiers te ontdoen. Dat discreet omgesprongen wordt met de arbeidsvoorwaarden van privépersonen en met concurrentiegevoelige informatie valt te prijzen. Toch moet het mogelijk zijn om de inhoud van de audit publiek te maken, met inachtneming van die privacyregels. Wat intussen uitlekt, klinkt alleszins belangrijk genoeg voor een openbaar debat.

Uit wat we nu al weten over de inmiddels beruchte audit blijkt dat we al die jaren het verkeerde debat over de werking van de VRT aan het voeren zijn. Volgens de supporters van meer besparingen is de VRT nog altijd een log ‘ministerie van Media’, een administratieve moloch vol statutaire ambtenaren van wie niemand goed weet wat ze precies bijdragen. Dat beeld klopt allang niet meer, op een enkele uitzondering in een spreekwoordelijke kelder na. Het cliché doet onrecht aan de vele getalenteerde en geëngageerde mensen bij de omroep.

Maar ook de klassieke verdediging van de VRT zelf rammelt, zo blijkt uit het kritische rapport. Zit de omroep op droog zaad en is de vraag van overheidswege om spaarzamer te zijn een aanval op de vrije pers en dus op de democratie? Ook dat blijkt niet helemaal – of: helemaal niet – te kloppen. Een instelling die contracten in stukken knipt om schermgezichten redelijk duizelingwekkende lonen uit te kunnen betalen, die vedettes als ‘consultant’ vergoedt of die toelaat dat een bevriend productiehuis zowat de helft van het budget van één televisienet weghapt, is een instelling die niet kapotbespaard is. Het is een instelling die haar prioriteiten niet helemaal op een rij heeft.

Het probleem van de VRT is dubbel. Ten eerste zijn er de aanwijzingen van normvervaging. Het is goed dat de nieuwe CEO zegt dat hij die cultuur met wortel en tak wil uitroeien. Maar dit probleem is niet nieuw. Het is jarenlang toegedekt onder de mooie kijk- en luistercijfers van de omroep. Dat gebeurde onder het bestuursvoorzitterschap van Luc Van den Brande. Ofwel keek de voorzitter weg van de kwestie, ofwel hield hij ze onder het tapijt. In beide gevallen is dat geen toonbeeld van goed bestuur.

Maar er is ook een structureler probleem. Al te vaak blijkt de VRT de grens tussen marktleider en marktverstoorder te overschrijden. Terwijl je ook een sterke, populaire en zelfs dominante omroep kan zijn zonder via schimmige constructies mee te dingen naar de gunst van topvedettes of zonder het digitale zakenmodel van private media kapot te concurreren. En dat is heus geen nijdige opmerking van een gefrustreerde concurrent. Dat is een vriendelijke vraag van een trouwe kijker en luisteraar die wenst dat de overheid zo doelmatig en rationeel mogelijk omspringt met haar middelen.